100 dingen die je ooit gedaan moet hebben

100 dingen die je moet hebben gedaan: afvinken maar

Het zijn wensen die we je graag voorhouden op een psychologische bucketlist voor het leven. Een ordinaire afvink­lijst, net als al die andere lijstjes op Twitter. Met één verschil: deze lijst ­verrijkt je echt.

Je zult er eens voor in een boom moeten klimmen. Er eens ­zomaar alles voor uit handen moeten laten vallen – juist als het druk is. Dat zal de problemen in het ­leven niet doen verdwijnen. Maar het brengt wél inspiratie, verbondenheid, en een frisse blik.

Deze lijst is ook te vinden op bucketlist.org/list/PsychologieMagazine/ Schrijf je in bij deze virtuele ­bucketlist-community en voeg je persoonlijke selectie uit de Psychologie Magazine-lijst toe aan je eigen levenswensen.

Lees ook hoe ­anderen zijn teruggegaan naar de plek waar ze opgroeiden, iets hebben gedaan wat niet mocht of een hele dag stil zijn geweest.

1. Sorry zeggen – en het menen. ‘Een welgemeend excuus aanbieden en accepteren is een van de meest diepgaande uitwisselingen tussen beschaafde mensen,’ stelt hoogleraar psychiatrie Aaron Lazare, ­auteur van het boek On apology. ‘Sorry’ zeggen kan de pijn van vernedering helen en vergeving losmaken. Vier onderdelen van een effectief excuus: erken de pijn die je hebt aangericht, geef – indien van toepassing – uitleg, die laat zien dat het niet zo bedoeld was of niet persoonlijk was, en dat het niet opnieuw gebeurt, toon je berouw, schaamte, vernedering, waarmee je laat zien dat je begrijpt dat de andere partij heeft geleden onder wat jij hebt gedaan, en repareer de zaak in de vorm van een echte of symbolische compensatie voor wat je hebt gedaan.
2. Belachelijk vroeg opstaan (vooral als je een avondmens bent). Avondmensen willen dit vast niet geloven, maar ’s morgens vroeg, als ze zich in halfslaap richting douche begeven, het hoofd nog bij hun dromen en het lichaam nog bij het warme dekbed, zijn ze creatief gezien op hun best. Voor ochtendmensen is het juist andersom: hun hersenen beleven ’s avonds, als de slaap toeslaat, een creatief hoogtepuntje. Hoe kan dat? Mareike Wieth en van de Michigan State-universiteit redeneren dat je voor het creatief oplossen van problemen een brede, niet-gefocuste blik nodig hebt. Als je gedachten een beetje wazig zijn en de inhibitieprocessen in de hersenen het nog niet of niet meer echt doen, is de kans het grootst om een aha-moment te beleven.
3. Je ongelijk toegeven.
4. Doorgaan tot je bereikt hebt wat je wilde bereiken. Niet denken ‘laat ook maar’, of ‘ik kan dit niet’, maar dit keer doorzetten tot je helemaal hebt bereikt wat je wilde bereiken. Een week lang elke dag tot twee uur ’s nachts schrijven aan die scriptie. De complete marathon uit rennen. Breien tot het echt en compleet die handgemaakte wollen jurk is die je ambieerde – al moet je er twintig keer een stuk voor uithalen.
5. Je kussen nat huilen van liefdesverdriet en niets doen om de pijn weg te nemen. ‘De psychische taak die een persoon voor zichzelf kan en moet stellen is niet om zich veilig te voelen, maar om onveiligheid te tolereren.’ (Psycholoog Erich Fromm)
6. Eindelijk Ulysses lezen. Een goed geschreven verhaal neemt je mee naar een andere wereld, andere levens, in het hoofd van een ander. Onderzoekers David Kidd en Emanuele Castano ontdekten dat dat een directe invloed heeft op je vermogen empathisch te zijn in het echte leven. De zogenaamde theory of mind van literatuurliefhebbers wordt uitgedaagd terwijl ze lezen: hun vermogen zich de gevoelens en gedachten van anderen voor te stellen en daar iets van te begrijpen. Het effect werd niet vastgesteld bij niet-literaire fictie.
7. Van de hoge duikplank. ‘Durf waar je naar verlangt.’ (Schrijver George Robert Gissing)
8. Liggen wachten tot er een ster valt.
9. Een afscheidsbrief schrijven. Aan de hond die een spuitje moest. Aan je overleden vader, ook al is het vijftien jaar geleden dat hij stierf. Aan die borst die afgezet moest. De dochter die uit huis gaat. De emoties van je af schrijven brengt de geest tot rust. Versturen is – behalve soms onmogelijk – bijzaak.
10. Buiten slapen.
11. Zomaar midden op een werkdag Heal the world opzetten. Dagelijkse inname of grote afkeer doet het effect vast teniet, maar in het algemeen word je een milder mens als je zo af en toe eens Heal the world van Michael Jackson door de kantoortuin laat galmen. Dat ontdekte sociaal psycholoog , die een groep studenten naar dit ‘prosociale’ nummer liet luisteren. Ook zette hij We are the world van Michael Jackson en Lionel Richie voor ze op, net als Vertigo van U2. Deze studenten reageerden op allerlei daarop volgende taakjes minder agressief dan studenten die luisterden naar neutrale nummers van dezelfde artiesten. Wil je van je werkplek ‘a better place’ maken, dan weet je wat je te doen staat.
12. ‘Nee’ zeggen zonder schuldgevoel.
13. Het vertrouwen winnen van een dier. Paarden, ezels, honden, dolfijnen: volgens dierentrainers en sommige psychologen zijn ze experts in lichaamstaal. Ze spiegelen het gedrag van mensen. Bij een paard in de wei kun je jezelf dus goed leren kennen: hoe meer je jezelf bent, hoe meer contact je krijgt.
14. Buiten vrijen.
15. Je bord leeglikken. Als baby’s zijn we nog ontzettend sensueel, schrijft de Amerikaanse psychologe Stella Resnick in haar boek The pleasure zone, en het kan bijdragen aan je levensgeluk om dat gevoel zo nu en dan eens flink op te rakelen. Baby’s sabbelen op speelgoedgirafjes, voelen aan labeltjes en smeren wortelpuree in hun haar. Al snel leren kinderen dat het niet gepast is om openlijk te genieten van sensuele ervaringen, en sociale aanpassing is ook iets waard. Toch heeft zintuiglijkheid er altijd voor gezorgd dat we als soort overleefden en ons voortplantten.
16. Een geboorte aanschouwen.
17. Spijbelen.
18. De eerste jas kopen die je tegenkomt. Deze is vooral belangrijk voor maximizers: mensen die graag zeker weten dat ze de állerbeste keuze maken. Laat die gewoonte eens varen en koop dat eerste paar schoenen dat je bevalt meteen. Satisficers, die deze kunst beheersen, zijn veel minder gestrest. Objectief gezien maken maximizers misschien de beste keuzes, maar subjectief gezien komen ze er minder goed van af. Ze zijn namelijk veel energie kwijt met het vergelijken, wikken, wegen en twijfelen. En ook al hebben ze gekozen voor het allerbeste, ze lopen altijd nog de kans iets tegen te komen wat nóg beter was geweest – met spijt als gevolg. Maximizers zijn dus, ondanks al hun moeite, minder blij met hun uiteindelijke keuze dan satisficers. Wil je gelukkig en tevreden zijn, zegt psycholoog Barry Schwartz, dan kun je meestal het beste kiezen voor het eerste acceptabele alternatief dat je tegenkomt. Bewaar al dat wikken en wegen maar voor keuzes die er echt toe doen.
19. De hele dag overal ‘ja’ op zeggen. Wil je dit klusje misschien van me overnemen? Geen probleem. (Er kan vast iets van de to-dolijst naar morgen.) Mag ik een heel pak hagelslag op mijn brood? Tuurlijk! Zullen we met onze handen eten? Goed idee! (Dan proef je alles bovendien veel beter.) Ga je mee naar de kroeg? Gezellig! (Slapen kan de nacht erna wel weer.)
20. Midden op de dag samen het bed in duiken. Hoe ondernemend stellen zijn in goede periodes van hun relatie, bepaalt grotendeels hun seksleven in slechtere tijden. Dat ontdekten Amerikaanse onderzoekers in een langlopend onderzoek naar seksuele aantrekkingskracht. Een strandwandeling, diner bij kaarslicht of bezoek aan de kroeg kan natuurlijk ook. Maar waarom niet meteen de kleren van elkaars lijf scheuren?
21. Iets eten wat je net geplukt hebt.
22. Een omweg nemen. Het is heel functioneel om elke dag dezelfde weg naar huis te fietsen: het bespaart een hoop energie. Maar ook eens afwijken van de routine en linksom gaan in plaats van rechtsom heeft voordelen voor je brein, zegt Richard Wiseman in zijn boek De geluksfactor. Het prikkelt nieuwe gebieden in de hersenen en er ontstaan nieuwe hersenverbindingen. Bovendien bezorgen nieuwe dingen ons een geluksgevoel: er komt dopamine bij vrij. Deze stof verbetert je humeur, laat je sneller leren en makkelijker onthouden.
23. De uitgebreidste massage nemen die je kunt ­vinden.
24. Op de cavia van de buren passen tijdens hun vakantie.
25. Een liefdesbrief schrijven.
26. Iets kopen wat je normaal nooit zou kopen of iets doen wat je normaal nooit zou doen. Een motorblad uit het schap pakken wanneer je normaal gesproken alleen gezondheidsbladen leest. Je inschrijven voor een cursus Afrikaans dansen in het buurthuis, ook al houd je meer van spinning in de sportschool. Wie regelmatig buiten zijn eigen kaders kijkt, leert kijken vanuit andere perspectieven en creëert daarmee een open geest.
27. Een kalfje een flesje geven op de kinderboerderij.
28. Opstaan om de zon te zien opkomen.
29. Het gewoon proberen. ‘Te veel mensen steken te veel tijd in het perfectioneren van een idee voordat ze het uitvoeren. In plaats van te wachten op iets perfects, begin je gewoon met wat je hebt en verbeter je het gaandeweg.’ (Reclameman Paul Arden in het boek Wat je ook denkt, keer het om)
30. Of je hart nou vooral uitgaat naar bedreigde diersoorten, achtergestelde kinderen of eenzame bejaarden: doe iets. Eenmalig is ook al prachtig. Wacht niet tot je ooit misschien meer tijd hebt, loop nu die sponsorloop, help een dag mee padden overzetten, zet die wiskundeknobbel in op de huiswerkclub. Bijkomend voordeel: wie concreet probeert iets te betekenen voor de wereld, maakt ook zichzelf daarmee gelukkiger.
31. Een speech houden voor een dierbare.
32. Zwemmen in het donker.
33. De hele zomer vrij nemen.
34. Breken met een gewoonte. Ga na welke verslaving veel tijd kost zonder dat het veel oplevert, zoals ’s avonds rondzappen, Facebook checken of te lang aan de bar blijven hangen na het sport
35. Dwalen zonder kaart.
36. De hele dag in je bed blijven liggen. Hoeveel dagen waarop je Totaal Niets Hoeft zijn er nou helemaal? Veel te weinig, laten cijfers van het Sociaal Cultureel Planbureau zien. Meer dan de helft van de 25- tot 49-jarigen heeft regelmatig een opgejaagd gevoel. Zelfs in het weekend. En dat is jammer, zegt klinisch neuropsycholoog Sophie Schweizer, want alleen een stressvrij brein kan echt ‘ontfocussen’. Zodat je dingen weer eens van een andere kant kunt bekijken.
37. Chinees leren. Iets minder hoog gegrepen mag ook: of het nou Duits, Spaans of Italiaans is, wie meerdere talen spreekt is creatiever, vergroot zijn leervermogen en vertraagt het effect van dementie op de hersenen.
38. Zeggen dat je het niet weet.
39. Heel hard zingen.
40. De tijd nemen. Echt de tijd nemen. ‘Tijd is slechts een stroom waarin ik ga vissen’ (Schrijver Henry David Thoreau)
41. (Opnieuw) bepalen wat je belangrijkste waarden zijn. ‘Wij mensen zijn geneigd om ons te laten leiden door emoties: we willen onbehagen vermijden en ons lekker voelen,’ zegt hoogleraar sociale psychologie Roos Vonk. ‘Maar het vervelende is dat je daardoor alle kanten op vliegt, want emoties zijn veranderlijk en gaan voorbij. Door trouw te zijn aan je waarden krijg je een hoger doel. Dat helpt je ook prioriteiten te stellen.’ Waar wilt u zich het allermeest door laten leiden in het leven?
42. Je ouders (/vrienden/kinderen) zeggen hoeveel je van ze houdt.
43. Je mond houden als je kind iets fout dreigt te doen. Iedereen moet de kans hebben om zelf te leren van zijn leven. Natuurlijk willen we onze kinderen beschermen, maar als een kind altijd uit de wind gehouden wordt, leert het niet omgaan met mislukkingen, teleurstellingen of conflicten. Dus gewoon laten inleveren, dat werkstuk vol taalfouten.
44. Tot op je onderbroek natregenen.
45. Wakker blijven tot het licht wordt.
46. Een vraag stellen in een doodstille zaal vol mensen.
47. Urenlang zoenen.
48. Ergens écht in geloven.
49. Tot tien tellen. Hoe lekker het ook is om af en toe met de deuren te smijten of die medeweggebruiker de huid vol te schelden, die tip die we onze kinderen geven is zo gek nog niet. Tot tien tellen is namelijk een stuk effectiever om van je boosheid af te komen. Boze mensen die in een onderzoek van de psycholoog Brad Bushman hun woede mochten botvieren op een boksbal, werden alleen maar kwader. Wie boze gevoelens onder controle wil krijgen, kan beter dingen gaan doen die onverenigbaar zijn met boosheid, of die afleiden van het boze gevoel: lachen, naar een grappige film kijken, meezingen met de radio of een kruiswoordpuzzel oplossen. Zelfs grote opwinding is na twintig minuten gezakt, zegt Bushman. In het ergste geval wordt het dus tot 1200 tellen.
50. Op je bek gaan. De belangrijkste les van teleurstelling is dat je niet altijd kunt krijgen wat je wilt. ‘Dat je verwacht een goede relatie te hebben of een goedbetaalde baan, betekent niet dat je er recht op hebt,’ zegt de Amerikaanse psycholoog David Brandt in zijn boek Is that all there is?. Door af en toe eens flink teleurgesteld te worden, leren we om te gaan met verlies.
51. Je baan opzeggen.
52. Weggeven wat je niet meer nodig hebt. Ontdoe het huis van ruis, van ‘projectjes’ waar nog iets mee moet.
53. Zeggen dat wel goed genoeg is zo.
54. Een brief schrijven aan jezelf. Stel je voor dat je tachtig bent en terugkijkt op je leven. Wat waren de hoogte- en dieptepunten? Wat heb je geleerd? Hoe ben je veranderd? Schrijf minstens een halfuur. Schrijf daarna een brief van jezelf als tachtigjarige aan jezelf nu.
55. Iets doen wat niet mag.
56. Een middagslaapje doen.
57. Een hele dag stil zijn.
58. Een koe melken. ‘Alleen de boer melkt mij zo zalig, dat ik niet eenmaal denk: wat is hij toch inhalig’ (Dichter Gerrit Achterberg)
59. Je verheugen over andermans succes. ‘Alle mensen willen ertoe doen,’ zegt psycholoog Paul Wong. Maar die behoefte iets te betekenen moet niet worden verward met hoogmoedigheid. Als je jezelf verheft boven anderen, leidt dat volgens deze psycholoog uiteindelijk altijd tot isolatie. Train jezelf in bescheidenheid, zegt Wong. Blij zijn voor de mensen om je heen helpt daarbij.
60. Eens niet begripvol reageren. Juich ongezonde denkstijlen en gedragingen toe (‘Inderdaad, dat lukt je vast nóóit!’), zodat de ander ertegen in opstand komt. Provocatief therapeut Jaap Hollander: ‘Met vriendelijk en begrijpend luisteren is helemaal niets mis: vaak is dat precies waaraan de ander behoefte heeft. Maar als dat maanden zo doorgaat en niets oplost, kun je ook eens proberen te zeggen wat je écht denkt. Mensen zijn veerkrachtiger dan ze lijken.’
61. Een favoriet boek uit je jeugd herlezen.
62. Een praatje aanknopen met die dakloze bij de supermarkt. ‘Het is vaak makkelijker om geld te geven dan om een dakloze echt te zien, en je te laten raken. Toch kan een oprecht “Goedemorgen” soms meer bijdragen aan zijn welzijn dan die euro uit je zak.’ (Coach Lenette Schuijt in het boek Passie voor compassie)
63. Een baby vasthouden.
64. Een gewone dag vastleggen.
65. Écht luisteren.
66. Een hele dag met je volwassen broer of zus op pad. Voor vrienden, buren of ouders maken de meeste mensen geregeld tijd, maar hoe vaak spreek je je broer of zus nou echt alleen? ‘Meestal zien we ze samen met de rest van het gezin. Hierdoor kun je nooit rustig praten, en val je snel terug in je oude rol,’ zegt Marian Sandmaier, die een boek schreef over de relatie tussen volwassen broers en zussen. Terwijl een warme relatie met broers en zussen alleen maar belangrijker wordt naarmate we ouder worden. Zeker wanneer de ouders wegvallen, zijn zij vaak een van de weinige schakels die we met het verleden hebben.
67. Huilen van het lachen. ‘Lachen is beweging.’ (Schrijver Simon Vestdijk) (‘En niet iedereen durft het zo goed wanneer het niet voorgeschreven is’, schreef hij erachteraan.)
68. Een Lego-kraanwagen helemaal van de grond af opbouwen.
69. Je boosheid uiten zonder te huilen.
70. Je ouders bedanken voor wat ze voor je gedaan hebben.
71. Een raar idee opperen.
72. Ermee stoppen. ‘Het vermogen om te stoppen is net zo belangrijk als het vermogen om vol te houden.’ (Psycholoog Judith Viorst in haar boek ‘Greep op het leven’)
73. Je mooiste kleren aantrekken op een dood­normale dag.
74. In een boom klimmen.
75. Een hele nacht wakker blijven. Al was het maar om je vrienden met jonge kinderen beter te begrijpen.
76. Midden in een ruzie het standpunt van de ander innemen. ‘Een beetje empathie tonen is zo’n krachtig middel, dat het in 90 procent van de gevallen het enige is dat nodig is om een conflict weer op te lossen.’ (Psycholoog en relatietherapeut Leslie Parott, auteur van The good fight: how conflict can bring you closer)
77. Verhuizen en opnieuw beginnen.
78. Alles uit je handen laten vallen en op het terras gaan zitten.
79. Zorgen voor iemand die ziek is.
80. Op tijd komen. Te laat komen kan relaties en banen in gevaar brengen, gênante situaties opleveren en het gevoel van eigenwaarde van de laatkomer ondergraven. Timemanagementexpert Diana DeLonzor, zelf een chronische laatkomer, zocht met psychologen van de San Francisco State-universiteit naar de redenen en oplossingen. Ze stelde zeven type laatkomers vast.
81. Iemand vreselijk missen.
82. Compleet op je gevoel varen.
83. Een dag van baan ruilen. De directeur die een dag lang de telefoon aanneemt, de vergaderzaal opruimt en bezoekers ontvangt: topman Steve Cody van het New Yorkse pr-bedrijf Peppercom deed het en veranderde zijn werkwijze drastisch. Door een dag van baan te ruilen met een collega verruim je je perspectief. Dat kan goede ideeën opleveren. Buiten je eigen bedrijf denken kan natuurlijk ook: welke functie zou je weleens een dagje willen beoefenen? Vragen staat vrij…
84. Vasten.
85. Teruggaan naar de plek waar je opgroeide.
86. In therapie gaan.
87. Wachten tot je een ons weegt. Wie kan het nog, ouderwets wachten? Zitten, staren, een rondje lopen, weer gaan zitten. Zonder mail, WhatsApp, Facebook of Candy Crush. En het enige krantje dat er ligt, is al uit.
88. Verdwalen.
89. Iemand publiekelijk lof toezwaaien.
90. Een oude ruzie bijleggen. Als je in staat bent om iemand die belangrijk voor je is te vergeven, verbetert dat niet alleen die relatie, maar ook je ­gezondheid. Vergeving vermindert boosheid, depressie en stress. Op heel directe wijze, toont het onderzoek van de Amerikaanse psycholoog Charlotte vanOyen Witvliet aan. Zij gaf proefpersonen de opdracht om iemand in gedachten te nemen die hen had gekwetst. Terwijl de proefpersonen dat deden, keek de onderzoekster welke stressreacties hun lichaam vertoonde. Wat bleek? Dachten ze aan het onrecht dat hun was aangedaan, dan schoten hun bloeddruk, hartslag en spierspanning omhoog. Ze voelden zich boos, verdrietig en bang. Wanneer de onderzoekster hun echter vroeg zich voor te stellen dat ze die persoon vergaven, nam hun stressniveau weer normale proporties aan. Probeer te begrijpen waarom een ander doet wat hij doet, zie dat je er soms een eigen aandeel in hebt, en neem het bewuste besluit om woede ‘uit’ te zetten. Mooi vooruitzicht: vergeving leidt tot gevoelens van hoop, compassie en zelfvertrouwen.
91. Iets leren eten wat je eigenlijk niet lekker vindt.
92. Een dag niet spreken. Meerdere dagen mag ook.
93. Een lijstje maken van alle leugentjes die je op een dag vertelt. Ook de kleintjes, waarmee je je beter voordoet dan je bent. Maak de lijst elke dag een beetje korter. Zo werk je aan je integriteit – want integere mensen manipuleren anderen niet voor persoonlijk gewin – en daarmee ook aan je geluk. Integriteit gaat namelijk samen met een positieve stemming, tevredenheid, openheid voor nieuwe ervaringen, empathie en de neiging je mogelijkheden zo volledig mogelijk te benutten.
94. Een omgevallen fiets weer rechtop zetten. Of de vuilniszak van de buurvrouw aan de straat zetten. Een rondwaaiende plastic zak in de prullenbak gooien. ‘Je hoeft geen grootse dingen te doen – doe kleine dingen met grootse liefde’, zei Moeder Teresa.
95. Je ex vertellen wat je van hem of haar hebt geleerd.
96. Niet je gelijk hoeven halen.
97. Een ritueel bedenken. Mensen die rouwen om het verlies van een geliefde, een baan of hun gezondheid, komen daar beter uit wanneer ze een ritueel vinden om hun verdriet te verwerken. Of je nu een laatste brief schrijft, een altaartje maakt of dagenlang in het zwart gekleed gaat maakt niet zoveel uit, ontdekten de psychologen Michael Norton en Francesca Gino. Het onderliggende psychologische principe van rouwrituelen overal ter wereld is hetzelfde, veronderstellen de twee: het gevoel de controle weer enigszins terug te nemen door iets te dóén.
98. Zomaar iemand vragen wat het belangrijkste inzicht is dat hij opdeed.
99. Een vriend bellen als het niet gaat, al is het midden in de nacht.
100. Doorrijden naar Parijs. Naast veiligheid en vertrouwdheid heeft ieder mens ook het verlangen nieuwe mogelijkheden in het leven te verkennen – de een wat meer dan de ander. Hoe zou het óók kunnen zijn? Als ik die stap wel gewoon zette? Als ik eens linksaf sloeg, in plaats van rechts? Volgens Hans Alma, hoogleraar psychologie en zingeving aan de Universiteit voor Humanistiek, is het een van de belangrijkste dingen die het leven zin geven: verbeelding. Het geeft je letterlijk nieuwe zin. Boeken, theater en films kunnen helpen nieuwe ideeën af te tasten. Maar je kunt ook gewoon gáán. En zien waar je uitkomt.