Wat is geluk en waar komt het vandaan? Dat is de vraag die zoöloog Desmond Morris probeert te beantwoorden in Natuurlijk gelukkig! Zoals we van Morris gewend zijn, grijpt hij daarbij terug op de evolutie van de mens. Volgens Morris zijn de activiteiten die ons gelukkig maken, vaak symbolische vervangingen voor de oeroude jacht: de voetballer die op een doel mikt, de wetenschapper die speurt naar een oplossing, en de zakenman die zijn slag slaat. Vervolgens onderscheidt Morris 16 meer specifieke vormen van geluk, zoals ‘competitief geluk’ (dat je voelt als je wint) en ‘gevaarlijk geluk’ (dat je voelt op het moment dat je risico’s neemt). Elke geluksvorm probeert hij te verklaren vanuit de evolutie. Zo komt volgens Morris zogenaamd ‘genetisch geluk’ (geluk veroorzaakt door een orgasme, verliefdheid en de geboorte van een kind) voort uit de oerbehoefte om de eigen genen door te geven. Alhoewel Natuurlijk gelukkig! geen zelfhulpboek is, eindigt Morris toch met een advies: wilt u gelukkiger worden, houd dan niet vast aan één soort geluk, maar ga op zoek naar andere vormen van geluk.
In tegenstelling tot veel andere geluksboeken besteedt Morris ook aandacht aan sociaal onwenselijke vormen van geluk, zoals het geluk dat de
sadist voelt als hij iemand pijn doet, of de staat van verrukking die een drugsgebruiker ervaart als hij de spuit in zijn arm zet. Interessant is ook de visie dat we, ondanks onze technologische vooruitgang, nog steeds de geluksslaven zijn van ons primitieve verleden.
Jammer genoeg is dat idee niet overal even goed uitgewerkt. Op verschillende plaatsen schiet de evolutionaire verklaring tekort, zoals bij het zogenaamde ‘pijnlijke geluk’ van de masochist die zichzelf pijnigt. Het enige dat Morris daarover zegt, is dat de evolutie mensen heeft uitgerust met een waarschuwingssysteem dat pijnsignalen naar de hersenen stuurt als er gevaar dreigt, en dat sommige mensen dit systeem ‘op zijn kop’ zetten. De vraag blijft echter: waarom doen mensen dat? En welk evolutionair doel dient hun zelfkwelling? De indeling in geluksvormen is interessant, maar de redenering erachter is niet altijd even stevig.
Natuurlijk gelukkig! Desmond Morris, Houten: Unieboek, ISBN 90 269 6615 6, € 12,99
