‘Hallo!’ lach ik naar het meisje achter de kassa van de supermarkt waar ik mijn boodschappen afreken. Ik geef haar een zogenoemde Duchenne-glimlach: ik trek met mijn mondhoeken omhoog en knijp mijn ogen een klein beetje samen.
Ik hoop dat ze daarbij net iets meer schitteren, zo voelt het in elk geval wel. Het meisje geeft geen sjoege, ze gaat gewoon verder met mijn boodschappen scannen. Ik charisma? Dacht het niet.
‘Hoi’ probeer ik nog een keer. ‘Hallo’ zegt ze terug en kijkt dan toch op. Even stopt het scannen. Ik zie verbazing in haar ogen als we echt oogcontact hebben.
‘Wat heb je mooie oorbellen,’ zegt ze dan lachend. Als ik even later de winkel uitloop, zwaait ze me na. Andere klanten kijken mijn kant op.
Is het zo simpel om je charisma te vergroten? Want dat is wat ik zojuist aan het oefenen was. Ook al ben ik geen grijze muis, in een omgeving met onbekenden kan ik wel het gevoel hebben onzichtbaar te zijn.
Het komt erop neer dat de bakker me nooit herkent, terwijl ik daar toch al jarenlang mijn brood koop. Als ik lees dat de Vlaamse Luc Cipers charismatrainingen geeft die je ‘Obama-factor’ vergroten, is mijn interesse dan ook gewekt.
Geen magie
Twee weken later rijd ik naar Mechelen, waar Luc Cipers in een mooi statig wit pand kantoor houdt, om van hem een minitraining te krijgen. Onze handdruk is warm, de koffie lekker sterk.
‘Wat is charisma precies?’ begin ik als ik tegenover hem heb plaatsgenomen. ‘Wat maakt dat we bijna gehypnotiseerd luisteren als Obama speecht?’
‘Charisma werd lang gezien als iets ongrijpbaars,’ zegt Cipers. Hij vertelt over Max Weber, een van de grondleggers van de moderne sociologie, die mensen met charisma bijna magische eigenschappen toeschreef.
‘Ook het woord zelf – afkomstig van het Griekse “karisma”, dat zoiets als “gave Gods” betekent – suggereert dat het om een wel heel bijzonder talent gaat dat je hebt of niet. Maar dat klopt niet helemaal.’
Cipers legt uit dat er inmiddels veel onderzoek is gedaan naar wat charisma is en wat maakt dat we iemand als charismatisch ervaren. Daaruit is gebleken dat het niet zozeer een gave is, maar eerder een competentie, gevormd door de juiste mix van verbale en non-verbale communicatietechnieken, die je kunt ontwikkelen.
Zo scoorde een groep managers na een training van één dag en drie maanden oefenen gemiddeld 60 procent hoger op de factor ‘overtuigende leider’ dan voor de training, toonde een Zwitsers onderzoek aan.
Cipers: ‘Toch is de een van nature wel charismatischer dan de ander. Net zoals de een met meer talent voor tennis wordt geboren. Maar hoewel weinig mensen een Roger Federer zullen worden, kan iedereen wél leren tennissen. En zo is het ook met charisma. Barack Obama evenaren is erg hoog gegrepen, maar je kunt je charisma zeker wel vergroten.’
Hoger doel
Hoe doe je dat dan precies? Want charisma is toch iets subjectiefs, blijkt ook uit het verhaal van Luc Cipers. ‘Charisma betekent vooral dat je aantrekkingskracht uitoefent op anderen, dat mensen bij je in de buurt willen zijn en bovenal: door jou een goed gevoel krijgen.’ Het is dus in the eye of the beholder, oftewel: iets wat anderen ervaren.
Cipers: ‘Maar we kennen inmiddels de belangrijkste factoren die ertoe bijdragen dat anderen je zo zien. Dat zijn onder meer de mate waarin mensen je als sterk en warm ervaren. Met name de combinatie van deze twee geeft je charisma een flinke boost.
Want met alleen veel kracht boet je in op warmte en word je als killer gezien, en met vooral warmte, ervaren mensen je juist als zwak en zacht. De combinatie zie je minder vaak en valt daardoor op.’
Vraag je mensen wie ze een charismatische persoon vinden, dan noemen ze steevast de groten der aarde, zoals Nelson Mandela, Martin Luther King, Oprah Winfrey en dus Barack Obama.
Het zijn mensen die niet alleen warmte en kracht uitstralen, maar ook iets wezenlijks te vertellen hebben. Luc Cipers beaamt dat. ‘De derde factor is het hebben van een hoger doel en dat op een duidelijke, gevatte en overtuigende manier kunnen verwoorden.’
Maar je hoeft niet per se over al deze factoren te beschikken, zegt Cipers. ‘De ander het gevoel geven dat hij ertoe doet, dát bepaalt uiteindelijk vooral je charisma.’
Vandaar dat ook mensen als Donald Trump en Thierry Baudet door sommigen als zeer charismatisch worden gezien, terwijl ze niet hoog scoren op warmte.
Mensen die het eens zijn met hun standpunten voelen zich door hun hogere doel (‘Make America great again’ en ‘Bescherm de Nederlandse waarden’) en duidelijke verhaal gehoord en gezien.
Synchroniseren
Zelf heb ik niet direct een hoger doel en dat onderdeel is ook het minst makkelijk te trainen. Daarom besluit ik in overleg met Luc Cipers te focussen op mijn kracht en warmte.
‘Competentie, kennis van zaken, daadkracht, assertiviteit en discipline dragen bij aan je kracht,’ vat hij samen. ‘Goed luisteren, oprechte interesse én oprechte bedoelingen maken je warmer.’
Bij beide factoren speelt ook lichaamstaal een belangrijke rol. Je houding, hoe je zit, beweegt, kijkt en praat: het heeft allemaal invloed op hoe anderen je waarnemen. Het is hierbij vooral effectief om te synchroniseren met de ander.
Dit houdt in dat je gelijkwaardig communiceert door bijvoorbeeld even snel en luid te praten als de ander. We voelen namelijk meer sympathie voor iemand die op ons lijkt. ‘Al dit soort eigenschappen kun je je eigen maken en er vervolgens mee spelen,’ stelt Cipers.
Hij geeft het voorbeeld van Marilyn Monroe die ooit een journalist liet zien hoe ze in een onopvallende jas en met een naar binnen gekeerde houding door een massa mensen kon lopen zonder dat iemand haar herkende. Zonder jas en met extraverte houding werd ze door dezelfde massa belaagd.
Belaagd worden door hordes fans hoef ik nou ook weer niet, maar ik zou best wat meer van Monroe’s charisma willen. Ik weet van mezelf dat ik meestal wel als aardig en empathisch word gezien en ook dat ik me spiegel aan anderen.
Met mijn warmte zit het dus wel goed, volgens mij. Wel heb ik aanleg voor twijfelen en de neiging om alles eindeloos te nuanceren. Ook aan daadkracht ontbreekt het me nogal eens.
Aan kracht valt te winnen
Hoe zou Cipers mij beoordelen? Ik vraag het hem op de man af. Hij lacht enigszins gegeneerd. ‘Wil je het echt weten?’ vraagt hij. Ik knik, daar ben ik tenslotte voor gekomen. Met mijn warmte blijkt het inderdaad wel in orde, zegt Cipers.
‘Maar aan kracht kun je nog wel wat winnen. Je houding is wat in elkaar gedoken, iets meer rechtop oogt steviger. En het komt sterker over als je ruim op tijd op een afspraak bent.’
Ik verschiet van kleur. Nu pas kom ik achter dat ik me heb vergist in het tijdstip waarop we hadden afgesproken. Ik was ruim een half uur te laat. Als ik voor de derde keer mijn excuses aanbied, moet Cipers opnieuw lachen.
‘Steeds sorry blijven zeggen komt ook niet zo sterk over, één keer is genoeg. Als je echt je gedrag wilt veranderen, vergt dat veel tijd. Maar je kunt de komende weken al een mooie start maken.’
Ik knoop het in mijn oren en ga naar huis met vijf concrete oefeningen, die zowel mijn kracht als mijn warmte vergroten. Want die is dan wel in orde, ik kan hem best nog wat beter inzetten.
Fijn gesprek
Dezelfde avond begin ik met het oogcontact. ‘Hoe was jouw dag eigenlijk?’ vraag ik aan mijn man als de kinderen naar bed zijn. Ik kijk hem even echt aan en probeer daarbij de kleur van zijn irissen te bepalen. Ik verwonder me er na zestien jaar nog altijd over dat die kleur bij hem steeds wisselt.
‘Wat is er?’ vraagt hij. ‘Niks, ik ben gewoon echt benieuwd naar hoe je dag was.’ Hij moet lachen. ‘Je kijkt zo indringend.’ Dat klinkt niet als een geslaagde poging.
De volgende dag gaat het me al wat natuurlijker af. Als mijn dochter me vertelt over haar schooldag, kijk ik haar aan in plaats van door te gaan met het opruimen van de tafel.
Iets wat ik vaak doe, realiseer ik me: met één oor luisteren en ondertussen een andere klus afmaken. Meestal is ze nogal kort van stof, maar nu volgt er een fijn gesprek.
Na drie dagen oefenen met oogcontact zet ik de Duchenne-glimlach in en ook dat blijkt al snel effect te hebben. Van het meisje achter de kassa tot en met mijn bootcamptrainer: ze reageren allemaal meteen anders op me als ik ze benader met een grote grijns.
Het levert me opvallend vaak niet alleen een glimlach terug op, maar ook een gesprekje. En dat heb ik bij vluchtige ontmoetingen anders nooit.
Slappe handjes
In week twee van mijn charisma-experiment voeg ik de handdruk toe aan mijn programma. Thuis heb ik met mijn man even geoefend, wat slechts resulteerde in flauwe grappen en enge slappe handjes.
Op hoop van zegen dus, als ik de hoogleraar ontwikkelingspsychologie tref die ik moet interviewen. We ontmoeten elkaar op de gang, waar hij mijn hand niet alleen schudt, maar hem even met twee handen vastpakt en stevig drukt, terwijl hij me hartelijk en bijna amicaal toeknikt.
Zou hij ook de cursus van Cipers hebben gevolgd? Voor zo’n gesprek bereid ik me altijd goed voor, maar nu heb ik in het kader van mijn charismatraining een extra tandje bijgezet. En natuurlijk ben ik ruim op tijd aanwezig.
Open houding
Het plezierige contact van het begin houdt het hele gesprek aan en maakt dat ik vanzelf een open houding aanneem. Ik heb vaak fijne interviews, maar vandaag gaat het wel heel goed. Ligt dat nou echt aan mijn bewuste inspanningen? Of vooral aan zijn vriendelijke persoonlijkheid?
Een paar uur later mailt hij me nog wat extra informatie en schrijft hij het een heel prettig gesprek te hebben gevonden. Dat is toch wel uitzonderlijk. De charisma-oefeningen werken. Ik heb deze hoogleraar kennelijk een goed gevoel gegeven.
Goed nieuws is bovendien dat het makkelijk is om de oefeningen die ik meekreeg uit te voeren en vol te houden. En ze hebben zo snel effect, dat ze beklijven. Vier weken later gebruik ik de technieken zonder dat ik er mijn best voor hoef te doen.
En het mes snijdt aan twee kanten: geef je de ander echt aandacht, een glimlach, een goed gevoel, dan krijg je dat ook direct terug. Of ik nu werkelijk meer charisma heb weet ik niet, dat is aan anderen om te beoordelen. Maar onzichtbaar? Nee, zo voel ik me niet meer.
Charisma: het zit ‘m in de mix
Met de volgende technieken kun je je charismatische uitstraling vergroten:
- Verbale communicatie. Verwoord je boodschap goed en duidelijk, gebruik metaforen en humor.
- Para-verbale communicatie. Spreek rustig en ontspannen, durf de tijd te nemen, laat af en toe een pauze van een paar seconden vallen en spreek vloeiend.
- Fysieke communicatie of lichaamstaal. Wees subtiel in je gebaren, mimiek, lichaamshouding en oogcontact. Knik lichtjes, glimlach en maak vloeiende bewegingen.
- Vocale communicatie. Verhef je stem niet, maar houd hem laag. Mompel niet en maak je zinnen af.
- Visuele communicatie. Aantrekkelijk zijn helpt, maar ook als je niet zo knap bent kun je je charisma vergroten met een verzorgd uiterlijk.
- Olfactorische communicatie. Draag liever een licht dan een zwaar parfum en vermijd in elk geval een zweetlucht.
Meer lezen?
Luc Cipers, De Obama-factor. Methode voor charismatische communicatie, Lannoo Campus, € 24,99.
Vijf oefeningen om je charisma te vergroten
- Echt oogcontact. Uit onderzoek is gebleken dat mensen het prettig vinden als er in een gesprek 60 tot 70 procent van de tijd oogcontact is. Het geeft ze het gevoel even de belangrijkste persoon op de wereld te zijn. Dit kun je oefenen door in een gesprek steeds opnieuw te bepalen welke kleur irissen je gesprekspartner heeft. Niet alleen als je luistert, maar juist ook als je praat.
- Een Duchenne-glimlach. De Franse neuroloog Guilliame Duchenne ontdekte in 1862 dat de kringspieren rondom de ogen samentrekken bij een spontane lach. Met zo’n oprechte glimlach maak je even echt contact, stel je de ander gerust, breng je een vrolijk gevoel teweeg en zijn mensen bereid meer voor je te doen.
- De ideale handdruk bij binnenkomst en bij vertrek. Dat betekent niet te krachtig en niet te slap. En niet met jouw hand bovenop (dominant) of onderop (onderdanig). Hoe dan wel? Stevig en zelfverzekerd en in perfect evenwicht met de hand van de ander. Hierbij is het van belang oogcontact te maken en de ander de Duchenne-glimlach te geven.
- Een goede voorbereiding. Betreft het een ontmoeting met een vriend? Zoek uit wat er speelt in zijn of haar leven. Check dit bijvoorbeeld op social media. Is het een werkoverleg? Denk dan na over het doel van de ontmoeting.
- Een zelfverzekerde lichaamshouding. Rechtop komt sterker over dan in elkaar gezakt, maar blijf wel ontspannen. Licht naar voren gebogen laat zien dat je geïnteresseerd bent en een open houding wekt meer sympathie dan wanneer je de armen voor je lichaam kruist.
