Waarom horoscopen tóch kloppen
Al eeuwenlang beweren astrologen dat mensen die onder een bepaald sterrenbeeld zijn geboren, specifieke karaktereigenschappen met elkaar gemeen hebben. Het Psychological Institute of Philadelphia heeft onlangs aangetoond dat daar weleens een kern van waarheid in kon zitten. Onderzoekers van het instituut onderwierpen maar liefst 4327 mensen aan een serie persoonlijkheidstests, waaronder de Neo Personality Inventory en de Myers-Briggs Type Indicator. Ze vergeleken de uitkomsten vervolgens met de geboortedata van de respondenten en met de eigenschappen die astrologen van oudsher toekennen aan sterrenbeelden. Er bleek inderdaad een significant verband te bestaan tussen geboortedatum en karaktertrekken. Het instituut destilleerde de volgende persoonlijkheidsprofielen:
Ram 20 maart – 20 april
In beginsel een avonturier en reiziger. Wil iets nieuws leren. Doorgaans behoefte aan vrijheid, minder gelukkig in routine. Sportief aangelegd. Rusteloos, filosofisch en gek op een feestje.
Stier 21 april – 21 mei
Kan trots zijn, waardig en ontspannen. Gaat zijn eigen gang. Soms een grootse denker, met weinig oog voor details. Heeft graag macht en publiek. Behoefte aan liefde en aandacht.
Tweeling 22 mei – 22 juni
In essentie een gevoelige dromer. Zo nu en dan ongrijpbaar en diep spiritueel. Introvert, maar met compassie voor minderbedeelden. Doorgaans graag alleen, maar uiteindelijk gelukkig als hij zich voor een ander
kan inzetten.
Kreeft 23 juni – 22 juli
Vaak doelgericht, gedisciplineerd en hard werkend. Neemt het leven meestal serieus en vindt succes belangrijk. Kan subtiel en tactvol zijn, met een hang naar traditie. Serieus en verlegen van nature. Familie is meestal belangrijk.
Leeuw 23 juli – 22 augustus
Komt over als vredig, geduldig, betrouwbaar, ontspannen. Heeft een voorliefde voor eten, comfort en mooie dingen en kan daar hard voor werken. Wordt niet snel kwaad, maar als dit gebeurt, is het heftig. Streeft naar stabiliteit.
Maagd 23 aug. – 22 sept.
Neigt naar een intens gevoelsleven. Heeft vaak oog voor het goede en slechte in anderen. Streeft naar zelfkennis. Geïntrigeerd door geheimen. Is redelijk moedig aangelegd, met een sterk rechtvaardigheidsgevoel.
Weegschaal 23 sept. – 22 okt.
Doorgaans genereus, vriendelijk en oprecht geïnteresseerd in mensen. Begaan met anderen. Slim. In de meeste gevallen tolerant en rationeel. Kan door mensen heen kijken.
Schorpioen 23 okt. – 22 nov.
Koel en helder intellect. Is meestal vriendelijk, stil, met liefde voor alles wat groeit en bloeit. Kan hard werken. Graag alleen, zolang hij weet dat anderen hem waarderen. Een tikkeltje verlegen en gevoelig, maar genereus met liefde en talenten.
Boogschutter 23 nov. – 22 dec.
Bruisend van energie, moedig. Zoekt uitdagingen en blinkt uit in competitie. Vaak een natuurlijke leider, vol creatieve ideeën. Wordt ongeduldig van routine en krijgt niet graag orders. Opvliegend, maar ook vergevingsgezind. Optimistisch.
Steenbok 23 dec. – 21 jan.
Geeft om huis en familie. Graag omringd door mensen die van hem houden en hem nodig hebben. Gaat meestal subtiel en indirect op het doel af. Behoorlijk vasthoudend. Af en toe een rijke fantasie.
Waterman 22 januari – 20 februari
Zoekt evenwicht tussen gedachten en emoties. Streeft naar schoonheid en harmonie. Wil vriendschap en waardering. In beginsel artistiek, met een helder, logisch brein. Meestal makkelijk in de omgang, maar allergisch voor onrecht. Kan twijfelen.
Vissen 21 februari – 19 maart
Communicatie is van belang, vooral het uitwisselen van ideeën. Nogal nieuwsgierig. Is graag met anderen. Houdt van reizen en contacten met nieuwe mensen. Komt over als sprankelend, veranderlijk, verfrissend.
Het Barnumeffect
Feest der herkenning
En? Klopte de karakteromschrijving bij uw sterrenbeeld op de vorige pagina? Zo ja, dan bent u om de tuin geleid. Het Psychological Institute of Philadelphia bestaat niet, en het onderzoek naar de samenhang tussen horoscoop en karakter heeft nooit plaatsgevonden. In plaats daarvan husselde Psychologie Magazine de traditionele beschrijvingen van sterrenbeelden door elkaar, en presenteerde het resultaat onder verwijzing naar een serieuze psychologische autoriteit. U las bij uw sterrenbeeld dus de beschrijving van een heel ander teken.
Dat u zich hoogstwaarschijnlijk toch (ten dele) herkende in dit portret, is te danken aan het zogeheten Barnum-effect. Dit houdt in dat mensen van vage en algemene persoonlijkheidsbeschrijvingen meestal vinden dat ze kloppen en specifiek op henzelf van toepassing zijn, zonder zich te realiseren dat diezelfde omschrijving voor bijna iedereen opgaat. Het verschijnsel is genoemd naar Phineas Taylor Barnum, de negentiende-eeuwse Amerikaanse showman die ‘gedachtenlezen’ tot een ware kunst had verheven.
In 1949 werd het Barnum-effect bewezen met een eenvoudige proef. Psycholoog Bertram Forer gaf studenten persoonlijkheidstests, negeerde hun antwoorden en overhandigde in plaats daarvan stiekem iedereen dezelfde uitslag, afkomstig uit een krantenhoroscoop. Vervolgens moesten de studenten met een cijfer tussen 0 en 5 aangeven hoe goed de beschrijving bij henzelf paste. Daarbij stond 5 voor ‘excellent’ en 4 voor ‘goed’. De klas gaf gemiddeld een 4,26.
Sindsdien zijn soortgelijke tests vele malen herhaald, met vergelijkbaar resultaat. Uit latere studies bleek bovendien dat respondenten de persoonlijkheidsbeschrijving accurater vinden als ze geloven dat deze specifiek voor hen is gemaakt, als het vooral gaat om positieve beweringen én als ze denken dat de beschrijving afkomstig is van een autoriteit.
Forer zocht de verklaring voor het Barnum-effect vooral in goedgelovigheid: volgens hem accepteren mensen beweringen over zichzelf meer vanuit het verlangen dat ze waar zijn, dan vanuit de objectieve waarde. Het Barnum-effect verklaart gedeeltelijk waarom zoveel mensen waarde hechten aan astrologie, spiritisme of tarot. Die blinken immers uit in vage, generieke beweringen.
Tot diezelfde conclusie kwam de Engelse psychologe Susan Blackmore. Na jaren met veel succes tarotkaarten te hebben gelegd, besloot ze de proef op de som te nemen en te toetsen of haar liefhebberij nu eigenlijk een wetenschappelijk aantoonbare basis had. Haar assistent liet tien personen tarotkaarten trekken, en Blackmore maakte op basis van die kaarten tien schriftelijke persoonlijkheidsanalyses. Vervolgens kregen de proefpersonen alle anonieme analyses onder ogen, en moesten ze kiezen welke beschrijving het best bij hen paste. De respondenten bleken absoluut niet in staat om hun eigen persoonlijkheidsanalyse te herkennen. ‘Het enthousiasme dat ik als tarotlegster losmaakte, kwam voort uit het persoonlijke contact, niet uit de wijsheid van de kaarten,’ concludeerde Blackmore in een interview met Psychologie Magazine.
De beschrijvingen op de vorige pagina zijn als volgt verwisseld:
Ram – Boogschutter / Stier – Leeuw / Tweeling – Vissen
Kreeft – Steenbok / Maagd – Schorpioen / Weegschaal – Waterman
Hoop doet leven?
Het Barnum-effect weerhoudt wetenschappers er niet van te blijven zoeken naar allerhande relaties tussen geboortedata en persoonlijkheid. Zo zouden mensen die in juni of juli het levenslicht zien, 80 procent meer kans hebben om de Nobelprijs te winnen. Het bekendste verband tussen sterrenbeeld en persoonlijkheid komt van de Franse psycholoog en statisticus Michel Gaugelin. Zijn Mars-effect claimt dat de planeet Mars een specifieke plaats heeft aan het firmament tijdens de geboorte van sportkampioenen – een bewering die in vervolgonderzoeken overigens ongeveer even vaak onderuitgehaald is als bevestigd.
