Schizofrenie

Mensen met schizofrenie hebben een of meerdere psychosen doorgemaakt. In de tussenliggende perioden hebben zij problemen met functioneren.

Schizofrenie komt voor bij bijna 1 procent van de Nederlandse bevolking. De symptomen van schizofrenie kunnen van persoon tot persoon sterk variëren. Kenmerken van schizofrenie komen meestal voor het eerst tot uiting als mensen tussen de zestien en dertig jaar oud zijn.

Schizofrenie komt uit het Grieks en betekent ‘gespleten geest’. Mensen met schizofrenie hebben echter geen gespleten persoonlijkheid. De betekenis van schizofrenie sluit in deze zin niet aan bij de term ‘schizofrenie’.

Het belangrijkste symptoom van schizofrenie is het doormaken van een of meerdere psychosen. Tijdens een psychose is het contact met de werkelijkheid ernstig verstoord. Mogelijke kenmerken van een psychose zijn:

Wanen

Iemand die een psychose doormaakt kan ervan overtuigd zijn dat er iets vreemds aan de hand is. Je denkt bijvoorbeeld te worden achtervolgd of bespioneerd. Je kunt achterdochtig zijn en iedereen wantrouwen.

Hallucinaties

Als je hallucinaties hebt dan hoor, ruik, proef, voel of zie je dingen die andere mensen niet ervaren. Je Je hoort bijvoorbeeld stemmen, terwijl je alleen bent of niemand iets zegt. Dat kan beangstigend zijn, zeker als deze stemmen commentaar op je hebben, schelden of je (gevaarlijke) opdrachten geven.

Verwardheid

Een ander symptoom van een psychose is dat helder denken niet goed lukt. Je gedachten gaan bijvoorbeeld heel snel, traag of chaotisch. Je hebt moeite anderen te begrijpen, gaat anders praten en anders reageren.

Niet iedereen die een psychose doormaakt heeft schizofrenie. Sommige mensen hebben alleen lichte psychotische episoden en herstellen daarvan, anderen zijn hun hele leven ernstig beperkt. Weer anderen hebben verschijnselen van kwetsbaarheid voor het krijgen van een psychose, maar zijn nooit echt ziek.

Internationaal spreekt men van schizofrenie als de psychotische symptomen en de problemen met functioneren minimaal zes maanden aanhouden. Dat betekent niet dat de psychotische klachten zes maanden duren. Problemen in het functioneren voor of na de psychose, zoals problemen op school, werk en sociale contacten worden meegerekend.

Dit is beschreven in de DSM-5, de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorder. Dat is een classificatie voor psychische stoornissen, ontwikkeld onder verantwoordelijkheid van de American Psychiatric Association (APA).

Hoe ontstaat schizofrenie? Het is niet bekend wat de precieze oorzaak is voor het ontstaan van schizofreen gedrag. Eén onderliggende oorzaak is niet gevonden. Meestal ontstaat schizofrenie door een combinatie van biologische, sociale en psychologische factoren.

Omgeving speelt een rol bij het ontstaan van schizofrenie. Mensen met schizofrenie kunnen slecht tegen veranderingen en stress. Niet zo verwonderlijk dat schizofrenie vaak begint tussen het 15de en 30ste jaar: een relatief emotionele periode waarin mensen op zichzelf gaan wonen, partners ontmoeten hun carrière opstarten.

Een andere risicofactor is drugsgebruik.

Uit onderzoek blijkt dat schizofrenie deels erfelijk is. Iemand met een schizofreniepatiënt in zijn directe familie loopt tien keer zoveel risico de ziekte te ontwikkelen als anderen. Bij eeneiige tweelingen is de kans zelfs 50 procent.

Toch wordt niet iedereen met een genetische kwetsbaarheid ziek; omgekeerd geldt dat iemand ook ziek kan worden zonder dat er sprake is van een genetische component.

De behandeling van schizofrenie bestaat meestal uit het geven van medicatie (antipsychotica), het geven van voorlichting, psychologische behandelingen en hulp bij het dagelijkse functioneren.

De behandeling is per persoon verschillend. Dit hangt af van de ernst van de klachten en de soort klachten. Het is belangrijk dat alle betrokkenen goed samenwerken. Vooral als de psychotische symptomen ernstig zijn. Dan zullen familie en andere naasten samen met hulpverleners nodig zijn om er voor te zorgen dat medicatie wordt genomen en dat orde en regelmaat ontstaan.

Als mensen met psychotische verschijnselen drugs gebruiken is het belangrijk dat zij hiermee stoppen.

Tips voor mensen met schizofrenie

• Heb je de diagnose schizofrenie onlangs gekregen? Realiseer je dat een behandeling kan tegenvallen en dat het een tijd kan duren voor een passende behandeling is gevonden. Zoek balans en mogelijkheden om weerbaar te worden en problemen beter de baas te kunnen.
• Acceptatie maakt het makkelijker de klachten in te passen in je dagelijks leven. Het geeft ook ruimte om weer de positieve dingen te zien.
• Lotgenotencontact en zelfhulpboeken kunnen heel wat opleveren. Door de ervaringsdeskundigheid van anderen kom je zelf ook op ideeën en nieuwe inzichten.
• Zorg voor een vast dag- en slaapritme. Probeer rust, ritme en regelmaat in je dagen in te bouwen en leer vaardigheden om met stress om te gaan.
• Zorg ervoor dat je medicatie op een vast tijdstip inneemt.
• Leer factoren die een psychose kunnen uitlokken en signalen van een nieuwe psychose herkennen. Trek op tijd aan de bel als je voelt dat het mis dreigt te gaan.
• Maak met je omgeving en behandelaar een ‘noodplan’ om te bepalen hoe het beste gehandeld kan worden bij een nieuwe psychose.

Omgaan met schizofrenie – tips voor naasten

• Als je naaste een psychose doormaakt, ervaart hij of zij de wanen en hallucinaties als werkelijkheid. Probeer de wanen en hallucinaties niet weg te praten, maar probeer erachter te komen wat hij of zij denkt of voelt.
• Zie je signalen van een nieuwe psychose? Waarschuw je naaste in een vroeg stadium.
• Blijf ook goed voor jezelf zorgen en zoek steun als dat nodig is.
• Geef in het contact je grenzen en gevoelens aan. Wees duidelijk en eerlijk.
• Ga op zoek naar informatie over schizofrenie.
• Je spreekt liever niet van ‘schizofrenen’, maar van ‘mensen met schizofrenie’. Het is immers een psychische aandoening die je hébt en niet bént.