Burn-out

Problemen op je werk, een verhuizing, mantelzorgen voor een naaste, het zijn allemaal voorbeelden van situaties die spanning en stress met zich mee kunnen brengen.

Je raakt overspannen als het je niet lukt met deze spanning om te gaan. Overspanning geeft klachten zoals piekeren, slaapproblemen, moeheid en concentratie- en geheugenproblemen. Je hebt dan het gevoel dat je geen grip meer hebt op je situatie. Het lukt je niet meer om je dagelijkse bezigheden uit te voeren.

Duren deze klachten al een half jaar, en ben je vooral moe en uitgeput? Dan spreek je van een burn-out. De letterlijke betekenis van burn-out is ‘opgebrand zijn’. Als je een burn-out hebt, voel je je lichamelijk en geestelijk uitgeput.

Volgens cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek hebben een op de zeven Nederlandse werknemers last van burn-outverschijnselen of zijn daar zelfs al door uitgevallen.

Als je een burn-out hebt, dan heb je minimaal een half jaar last van de volgende symptomen:

1. Spanningsklachten

Je ervaart minimaal 3 spanningsklachten. Dit kunnen psychische en lichamelijke klachten zijn:

• lichamelijke moeheid: je voelt je uitgeput;
• psychische moeheid: dingen onthouden gaat moeilijker (geheugenproblemen) en/of het is lastig om je ergens op te concentreren (aandachtsproblemen);
• slaapproblemen;
• snel boos of geïrriteerd;
• niet tegen drukte of lawaai kunnen;
• huilbuien;
• piekeren;
• een opgejaagd gevoel.

2. Gevoel van machteloosheid

Het tweede burn-out verschijnsel is dat je het gevoel hebt dat je de controle kwijt bent over problemen in je dagelijkse leven. Je voelt je machteloos.

3. Problemen in het dagelijks leven

Het derde kenmerk van burn-out is dat je tegen problemen aanloopt in het dagelijks leven. Het lukt je niet meer om je dagelijkse bezigheden goed uit te voeren op het werk (denk aan werkverzuim), thuis, of in het contact met vrienden en familie.

Vrouwen hebben vaker last van de symptomen van een burn-out dan mannen.

Behalve vermoeidheid, zijn er nog andere lichamelijke klachten die duiden op een burn-out, waaronder:

• hoofdpijn;
• maagklachten;
• buikpijn;
• gevoelige oren;
• hartkloppingen;
• pijn op de borst;
• duizeligheid.

Hoe herstel je van een burn-out? De weg naar herstel verloopt bij een burn-out in drie fases.

Fase 1: Accepteren dat je een burn-out hebt en rust nemen

Pas op het moment dat je erkent dat er iets aan de hand is, kun je werken aan je herstel. In de eerste fase leer je om te begrijpen en te accepteren dat je een burn-out hebt. In deze fase zijn rust en ontspanning belangrijk. Zorg dat je activiteiten en ontspanning afwisselt.

Fase 2: Onderzoeken oorzaken spanning en oplossingen bedenken

In deze fase onderzoek je de oorzaken van de spanning. Je zet problemen op een rij en bedenkt oplossingen. Welke omstandigheden hebben ervoor gezorgd dat je een burn-out hebt gekregen? Ook ga je na op hoe je met stress omgaat, en hoe je dit in de toekomst anders aan kunt pakken.

Fase 3: Oplossingen uitvoeren

De oplossingen van fase 2 voer je in deze fase uit. Ook pak je steeds meer je normale bezigheden op. Zo helpt weer aan het werk gaan bij burn-out bijvoorbeeld bij je herstel.

Wat zijn de oorzaken van een burn-out? Een risicofactor is de hoeveelheid stress als gevolg van omstandigheden. Omstandigheden die spanning veroorzaken zijn bijvoorbeeld: een te hoge werkdruk, relatieproblemen of te weinig steun uit je omgeving.

Risicofactoren burn-out

Daarnaast zijn deze persoonlijke eigenschappen risicofactoren voor een burn-out:

• moeite met nee zeggen;
• je gevoelens niet uiten;
• moeilijk om hulp kunnen vragen;
• negatief zijn over je eigen prestaties;
• perfectionistisch zijn;
• sociaal onzeker zijn;
• je extreem betrokken voelen bij werk;
• hoge eisen stellen aan jezelf;
• veel zelfdiscipline hebben.

Of risicofactoren leiden tot een burn-out hangt af van jouw gevoel van controle over de situatie.

Burn-out of depressief? Deze twee aandoeningen zijn soms moeilijk van elkaar te onderscheiden. In beide gevallen kun je last hebben van klachten zoals slaapproblemen en een laag gevoel van eigenwaarde.

Een groot verschil tussen depressie en burn-out is dat iemand met een burn-out vaak nog wel iets wíl doen, maar dat niet lukt door een gebrek aan energie. Als je een depressie hebt,  kun je misschien wel wat doen, maar je wilt het niet.

Verder blijkt uit onderzoek dat de hoeveelheid cortisol samenhangt met burn-out: hoe meer cortisol in je haar, hoe meer burn-outsymptomen. Tussen de hoeveelheid cortisol in het haar en depressie werd geen samenhang gevonden.

Daarnaast kan een depressie ook zonder overbelasting ontstaan en speelt aanleg bij depressie een grotere rol dan bij  burn-out.

Hoeveel stress je ervaart, wordt bepaald door de verhouding tussen je draagkracht en je draaglast. De een is vatbaarder voor stress dan de ander en bezwijkt eerder onder een hoge (werk)druk.

Te veel of te lang onder spanning staan is uiteindelijk slecht voor je gezondheid. Langdurige stress maakt je namelijk vatbaarder voor ziekten en zorgt ervoor dat kwaaltjes zich kunnen ontwikkelen tot forse gezondheidsklachten.

Stel je jezelf op dit moment de vraag: heb ik een burn-out? Doe dan de test: Heb je een gezond stressniveau? en ontdek of je gezondheidsklachten riskeert wegens te veel of te langdurige stress.

Een burn-out kan op verschillende manieren behandeld worden. Cognitieve gedragstherapie, oplossingsgerichte therapie en mindfulness bieden vaak hulp bij burn-out.

Medicijnen maken meestal geen onderdeel uit van de behandeling van een burn-out. Deze worden alleen kortdurend voorgeschreven als je veel last hebt van symptomen, zoals bijvoorbeeld slaapproblemen.

Als je een burn-out hebt, is het belangrijk om te onderzoeken waar je spanning vandaan komt. Om vervolgens oplossingen en manieren te vinden om in de toekomst beter met stress om te leren gaan.

Zo kun je in de toekomst een nieuwe burn-out voorkomen.

Even een tijdje rust en dan gaat het wel weer, denken mensen met een burn-out vaak hoopvol. Maar hoe lang duurt een burn-out écht?

Zelfs anderhalf jaar na hun burn-out zijn veel mensen nog niet de oude. Onderzoek laat zien dat ze dan nog altijd iets minder goed op reactietijd en werkgeheugen scoren dan de gezonde controlegroep. Ook rapporteren ze na de psychologische behandeling meer cognitieve problemen dan de controlegroep.

Wel lijkt het erop dat hun stress-systeem in die anderhalf jaar weer naar behoren functioneert. Dat zie je aan de normalisatie van het cortisolniveau.

‘Rust nemen’ gold ooit als het wondermiddel voor alle klachten, maar inmiddels is ‘in beweging blijven’ het toverwoord. Ook werknemers die met een burn-out kampen, kunnen het beste zo snel mogelijk weer aan het werk gaan. Dat schrijft de Richtlijn Werk en Psychische Klachten voor, gepubliceerd door de overheid en de beroepsvereniging van psychologen.

Deze aanbeveling is voortgekomen uit onderzoeksresultaten van psycholoog Ronald Blonk. Mensen herstellen eerder wanneer ze dat wat ze tijdens therapie leren ­direct op hun werk in praktijk kunnen brengen, ontdekte Blonk.

Hoe pak je je werk op als je een tijd thuis hebt gezeten? Hoe weet je wat je aankunt, en hoe vergroot je je draagkracht zonder je te forceren? Tips: weer werken na burn-out.

Goede begeleiding is broodnodig bij een burn-out. Alleen rust nemen helpt namelijk niet. Je raakt dan niet uit de opgebrande fase, of zit er in no time opnieuw in. Bij een burn-out coach ontdek je waar je stress van krijgt en hoe je beter kunt omgaan met stress. Het doel van het traject is vermindering van je spanningsklachten en zo snel als verantwoord is terugkeren naar werk of een andere levensinvulling.

Ga je op zoek naar een burn-out coach? Houd dan rekening met de diagnose van jouw arts. Mensen met een gecompliceerde burn-out kunnen namelijk alleen terecht bij stress- en burn-out coaches die ook klinisch psycholoog of psychiater zijn. Mensen met een ongecompliceerde burn-out kunnen een stress- en burn-out coach nemen met een achtergrond die hen aanspreekt. Vind de coach die bij jou past.