De zes kleuren van liefde: ken je eigen liefdesstijl

Liefde komt in maar liefst zes verschillende kleuren, stelt de color wheel ­theory of love van de Canadese psycholoog John Alan Lee. Hij onderscheidt zes liefdesstijlen – waaronder de romantische, kameraadschappelijke, bezittelijke en pragmatische – die weerspiegelen hoe je tegen de liefde aankijkt.

De liefdes­stijl bepaalt ook hoe iemand zich gedraagt en voelt bij zijn partner. Een persoonlijke kleurenkaart is altijd multi-color: niemand heeft uitsluitend de ene of de andere stijl, we hebben allemaal een mix in ons liefdespalet. Meestal geldt wel dat er eentje domineert.

Het echtpaar Clyde en Susan Hendrick, beiden emeritus-hoogleraar psychologie aan de universiteit van Texas en ook wel de love doctors genoemd, ontwikkelden de zogeheten Love Attitudes Scale, waarmee de zes stijlen gemeten kunnen worden.

Kennis van je (huidige) liefdesprofiel kan helpen om jezelf beter te begrijpen en zo om betere partnerkeuzes te maken, zegt Susan Hendrick. ‘Als je al in een relatie zit, is het een goede manier om zicht te krijgen op manieren waarop je overeenkomt en van elkaar verschilt.’

De liefdesstijlentest wordt wereldwijd gebruikt, onder meer door relatie­therapeuten zoals Jean-Pierre van de Ven. Hij zet hem soms in om mensen gerust te stellen. ‘Mensen denken vaak dat echte liefde vanzelf moet gaan. Bij ergernissen, onbegrip of ruzies zijn ze bang dat de liefde niet deugt en sluipt de twijfel binnen of ze wel echt voor elkaar bestemd zijn.’

Veel van deze mensen hebben volgens Van de Ven een verkeerd of onrealistisch beeld van de liefde. ‘Bijna iedereen ziet de romantische liefde als ideaalbeeld. Elke film en reclame gaat daar immers over. Het gaat over jeugd en schoonheid, over chemie: je ziet elkaar en laat elkaar nooit meer los. Een heel aantrekkelijk scenario.’

Maar in het echte leven gaat het vaak niet zo, en de romantische liefdesstijl past lang niet iedereen. Sommige stellen zijn vooral samen omdat ze in hun eentje geen hypotheek kunnen betalen. Of omdat ze het zielig vinden voor de kinderen om uit elkaar te gaan.

Van de Ven: ‘Ze zijn dan soms nog best tevreden en bij vlagen gelukkig, maar denken toch dat dit geen “liefde” meer heet. Als ik uitleg dat ook de pragmatische liefde een officiële stijl is, zijn de meesten best opgelucht. Ze realiseren zich dan: o, dat komt dus vaker voor, we hebben best toekomst samen. Dan ontstaat er weer ruimte om te bekijken hoe ze die het best kunnen invullen.’

Bewust aanpassen

De basis van iemands liefdesstijl ligt volgens Van de Ven vaak in zijn of haar jeugd: hoe we ons in de liefde gedragen, heeft veel te maken met het voorbeeld dat we van huis uit hebben meegekregen.

Dat wil niet zeggen dat een persoonlijke mix van liefdesstijlen rigide is. Integendeel: ‘Die kan veranderen, bijvoorbeeld door ervaringen in de liefde. Partners passen zich vaak ongemerkt aan elkaar aan. Je kunt je liefdesstijl echter ook heel bewust aanpassen, bijvoorbeeld als je merkt dat de manier waarop je je opstelt niet meer zo goed bij je past, of in deze relatie niet werkt.’

Veel mensen praten (te) weinig over hun relatie en over wat ze belangrijk vinden in de liefde, zegt Van de Ven. ‘Dat zijn we niet gewend, en vinden we eng. In therapie “moeten” mensen wel, maar ze kunnen veel problemen voorkomen door al veel eerder te praten over hun rollen in de relatie en over wat ze belangrijk vinden.’

Het onhandige is, zo zegt hij, dat mensen vaak geen idee hebben hoe ze zich gedragen in een relatie. ‘Of, beter gezegd: ze hébben wel een idee, maar dat klopt helemaal niet met de realiteit. Laatst sprak ik iemand die zichzelf beschreef als loyaal, weinig veeleisend, opofferingsgezind.

Wat ze echter niet in de gaten had, was dat haar partner op z’n tenen liep. Hij weet hoe nors ze wordt als hij het verkeerde merk kwark koopt of de schone was niet in strakke stapels in de kast legt. Het lijken kleine dingen, maar veel kleine dingen bij elkaar kunnen toch voor verwijdering zorgen.’

Realitycheck

Het kan verhelderend zijn je ‘verhaal-voor-de-bühne’ te toetsen aan de werkelijkheid, door de liefdesstijlentest samen met je partner in te vullen. Dat geeft niet alleen zicht op je eigen gedrag, ook je aandeel in de dynamiek van je relatie wordt helder.

‘Wat ik vaak binnen een relatie zie, is dat de vrouw wat claimend gedrag vertoont – de bezittelijke liefdesstijl – en dat de man haar een beetje aan het lijntje houdt, spelletjes speelt. Hij scoort dan hoog op berekenende liefde,’ zegt Van de Ven.

Voor veel mensen is zo’n patroon herkenbaar. ‘Deze types versterken elkaars gedrag en ik laat mensen zien hoe dat werkt. Vervolgens kunnen ze proberen hun eigen liefdesprofielen beter op elkaar te laten aansluiten.’

Wat daarbij kan helpen is de liefdes­stijlentest allebei nog een keer invullen, maar dan met je ideaalbeeld van de ­relatie in gedachten. ‘Als mensen inzien hoe hun liefdesstijlen de relatie 
nú kenmerken en wat ze graag anders zouden willen, gebeurt er vaak iets moois. Ze krijgen steeds meer afkeer van hun oude gedrag en er ontstaat juist verlangen naar die nieuwe situatie.’

Hij onderstreept dat er al verandering op gang kan komen alleen door het je voor te stellen en er samen de schouders onder te zetten. ‘Daar hoef ik als therapeut weinig richting aan te geven – dat kunnen mensen meestal prima zelf. Het gaat erom dat ze beter kunnen herkennen en aangeven wat ze fijn vinden en daarnaast beter op elkaar kunnen reageren. Niet dat het makkelijk is – alle verandering is lastig en kost tijd – maar die verandering krijgt pas gestalte nadat het gesprek op gang is gekomen.’

En precies dát is de essentie van de liefdesstijlentest, vindt Susan Hendrick. ‘Of het nu een vragenlijst is, een rollenspel of een huiswerkopdracht: dit soort instrumenten zijn vooral bedoeld om de communicatie te vergemakkelijken. En om zo mensen te helpen gelukkiger te worden.’

Het goede nieuws is volgens haar dat er niet één combinatie van liefdesstijlen is die het beste werkt: de meeste stijlen gaan goed samen. ‘Elke combinatie met de romantische, kameraadschappelijke, altruïstische en zelfs bezittelijke liefdesstijl heeft goede kansen, zeker omdat mensen zich in langere relaties vaak aan elkaar aanpassen.’

Wel benadrukt Hendrick dat mensen van elkaar verschillen in de voor- en afkeuren die ze hebben voor de diverse liefdesstijlen.

Ook voor singles

Mensen zonder relatie kunnen ook baat hebben bij de liefdesstijlentest, zegt Jean-Pierre van de Ven. ‘Singles zitten vaak vol vragen over waarom ze geen partner hebben. Ligt dat aan henzelf? Waarom dan? De vragenlijst kan aanwijzingen geven en de kansen op een gelukkige relatie vergroten.’

Hij ziet dat mensen soms kansen laten lopen omdat ze een bepaald idee hebben over hoe het moet gaan. ‘Dan hebben ze het ideaalbeeld van de romantische liefde voor ogen, maar zijn ze zelf eigenlijk meer gericht op vriendschap. Daardoor pakken ze niet door: die aardige vrouw, met wie ze zo’n leuk contact hadden, bellen ze nooit terug omdat het “alleen maar” heel gezellig was.’

Jammer, vindt hij, want de kameraadschappelijke liefdesstijl kan heel goed werken in relaties. ‘De liefdesstijlentest kan mensen doen inzien dat relaties juist prima langzaam kunnen groeien. Liefde kan beginnen als een klein plantje en eindigen als een eik.’