De wetten van aantrekkelijkheid

Ons gezicht is ons raam naar de wereld. Andere mensen zien eraan af hoe we ons voelen; of we boos, verdrietig, bang of blij zijn.

Daarbij bepaalt het ook voor het grootste deel hoe aantrekkelijk anderen ons vinden. Je kunt beter een knappe snoet hebben met een uitgezakt lichaam, dan een goddelijk lijf met een lelijk bekkie erboven, zo blijkt uit onderzoek.

Of dat laatste veel voorkomt is overigens nog maar de vraag, want schoonheid is oneerlijk verdeeld: aan mooie gezichten zitten ook vaker dan gemiddeld mooie lichamen vast, en zelfs mooie stemmen.

Maar wat vinden we een mooi gezicht? Deels is dat een kwestie van smaak. Zo voelen we ons meer aan­getrokken tot gezichten die lijken op het onze. En terwijl de een in katzwijm valt voor George Clooney, begrijpt de ander niet wat er zo bijzonder aan hem is.

Verrassend genoeg zijn we het ook vaak eens over wat we mooi vinden, ontdekten onderzoekers. Of we nu man of vrouw zijn, oud of jong, uit Azië of uit Europa komen.

Neem maar eens de proef op de som en vraag op een feestje aan verschillende gasten wie de aantrekkelijkste feestgangers zijn. Wedden dat vaak dezelfde mensen worden

genoemd als miss of mister party? Evolutionair psychologen vinden dat niet zo vreemd. Volgens hen zijn er bepaalde kenmerken die door iedereen mooi worden gevonden.

De reden: ze zouden een indicatie geven van hoe gezond en vruchtbaar iemand is. En dat zijn vanuit evolutionair oogpunt gezien natuurlijk belangrijke eigenschappen voor een potentiële partner.

Met die reden in het achterhoofd is het voor de hand liggend dat we sommige gezichtskenmerken mooier vinden dan andere. Helder oogwit vinden we aantrekkelijker dan een gelige blik, en een egale huid mooier dan één die bezaaid is met rode vlekjes.

Maar van sommige schoonheidskenmerken ben je je helemaal niet bewust als je oog in oog staat met die adembenemende man of vrouw.

Zoals symmetrie: niet alleen mensen, ook dieren hebben er een voorkeur voor. Hommels zoemen het liefst naar symmetrische bloemen, zwaluwen hebben een voorkeur voor een partner met een symmetrische staart.

Ook symmetrische gezichten vinden we mooier, schrijft de Amerikaanse onderzoeker Gillian Rhodes van de Stanford-universiteit in een overzichtsartikel over schoonheid.

Als je mensen foto’s van gezichten laat zien, beoordelen ze over het algemeen de meer symmetrische gezichten als aantrekkelijker.

En ook als gezichten met behulp van de computer helemaal symmetrisch zijn gemaakt vinden we de gemanipuleerde versies meestal knapper dan de oorspronkelijke, licht asymmetrische, versies.

Op hun website leggen Schotse schoonheidsonder­zoekers van de University of Aberdeen uit waarom symmetrie een teken van gezondheid is.

‘In principe zouden we ons symmetrisch moeten ontwikkelen, maar ziekte en infecties veroorzaken imperfecties. Alleen individuen die deze infecties kunnen weerstaan – diegenen met een sterk immuunsysteem – ontwikkelen daardoor symmetrische trekken.’

Symmetrische mensen zouden overigens niet alleen gezonder zijn. Uit een opvallend onderzoek door de Amerikaanse evolutionair psycholoog Randy Thornhill en zijn collega’s bleek dat mannen met een symmetrisch lichaam hun partner vaker een orgasme bezorgen.

Hoe is dat mogelijk? De onderzoekers vermoeden dat bij een vrouwelijk orgasme de kans op zwangerschap toeneemt. En als je dan toch zwanger raakt, kun je dat het beste doen van een gezonde symmetrische man.

Gemiddeld is aantrekkelijk

Ook een gemiddeld gezicht is volgens evolutionair psychologen een teken van een stel goede genen – en dus van schoonheid. Dat lijkt tegenstrijdig, omdat we schoonheid als iets buitengewoons en bijzonders zien.

Uit onderzoek blijkt echter: hoe meer een gezicht lijkt op andere gezichten, des te aantrekkelijker vinden we het. ‘Typische gezichten, die dichter bij het gemiddelde van de populatie liggen, worden keer op keer aantrekkelijker gevonden dan opvallende gezichten,’ zegt onderzoeker Gillian Rhodes. Een grote neus vinden we dus niet zo mooi, maar een heel kleine neus ook niet.

Naast de verklaring dat mensen met gemiddelde gezichten een gezond gestel zouden hebben, opperen onderzoekers een alternatieve reden waarom we ons aangetrokken voelen tot gemiddeldheid.

Volgens hen houden we het meest van dingen die ons bekend voorkomen, zogenaamde prototypes. Onze voorkeur voor prototypes geldt niet alleen voor gezichten, maar bijvoorbeeld ook voor honden, vogels, vissen en zelfs voor horloges.

En waarom? Omdat ons brein prototypes makkelijker kan verwerken. Het kost bijvoorbeeld minder tijd om te benoemen tot welke categorie ze behoren. ‘Een lust voor het oog’ zou dus eigenlijk ‘een lust voor het brein’ betekenen.

Dat een gemiddeld gezicht aantrekkelijk is, ontdekte de Britse geleerde sir Francis Galton al aan het eind van de negentiende eeuw. Door verschillende foto’s over elkaar heen te leggen, hoopte hij erachter te komen hoe het gezicht van een typische soldaat of crimineel eruitzag.

Dat leverde weinig op, maar wat Galton wél opmerkte, was dat de samengestelde gezichten een stuk aantrekkelijker waren dan de ­afzonderlijke.

Recenter pionierswerk komt van de Amerikaanse onderzoekers Judith Langlois en Lori Roggman. Zij namen foto’s van gezichten met een standaardhouding, -uitdrukking en -belichting.

Daarna maakten ze met de computer het gemiddelde van deze portretten. Dat deden ze met vier, acht, zestien en tweeëndertig gezichten. Ze deden een verrassende ontdekking: uit hoe meer verschillende foto’s een gezicht bestond, hoe aantrekkelijker het werd gevonden.

Maar komt dat niet doordat in zo’n samengesteld portret alle oneffenheden zijn weggefilterd en het gezicht symmetrischer is? ‘Dat is waar,’ beaamt schoonheidsonderzoeker Lisa DeBruine van de University of Aberdeen, ‘maar zelfs als je daarmee rekening houdt, is gemiddeldheid nog steeds aantrekkelijk.’

Hoewel een gemiddeld gezicht dus aantrekkelijk is, is schoonheid meer dan dat. Sommige kenmerken komen namelijk het beste uit de verf als ze juist níét gemiddeld zijn.

Wie bijvoorbeeld denkt aan een knappe beroemdheid als Angelina Jolie kan waarschijnlijk zó een paar uitzonderlijke gezichtskenmerken noemen, zoals haar geprononceerde lippen en jukbeenderen.

DeBruine: ‘Hoewel sommige onderzoekers opperden dat schoonheid alleen maar gemiddeld is, laat recent onderzoek zien dat heel mooie gezichten iets extra’s hebben. ’

Volle lippen, brede kaken

Wat is dat extra’s dan? Net als bij vrouwtjesdieren zijn bij vrouwtjesmensen overdreven vrouwelijke kenmerken mooi – die ontwikkelen zich onder invloed van het vrouwelijk hormoon oestrogeen en zouden een teken zijn van vruchtbaarheid. Denk bijvoorbeeld aan volle lippen, grote ogen, hoge jukbeenderen en een smalle kin.

Bij mannetjesmensen ligt het ingewikkelder. Bij dieren zijn overdreven mannelijke trekken begerenswaardig in een partner, zoals de grote pauwenstaart; alleen de gezondste mannetjes zouden zich zo’n grote staart kunnen veroorloven.

Maar bij mensen is dat niet het geval. De resultaten van onderzoek naar wat vrouwen aantrekkelijk vinden in mannengezichten lopen namelijk enorm uiteen.

Terwijl sommige onderzoeken laten zien dat vrouwen een voorkeur hebben voor typisch mannelijke gezichten met brede kaken, vierkante kinnen en uitgesproken wenkbrauwen, blijkt uit andere dat vrouwen vooral warmlopen voor meer vrouwelijke trekken.

Hoe is dat mogelijk? Eén verklaring is dat er verschillende onderzoeksmethoden worden gebruikt. Een andere verklaring komt van Lisa DeBruine, die zegt dat het uitmaakt op welk punt de vrouw in haar menstruele cyclus is.

Zo voelen vrouwen (geen pilgebruiksters) zich tijdens hun ovulatie meer aangetrokken tot uitgesproken mannelijke gezichten; op andere momenten hebben ze juist waardering voor meer vrouwelijke gezichtstrekken in een man.

Met andere woorden: wanneer een vrouw de grootste kans heeft zwanger te worden, wil ze een mannelijke man à la Clint Eastwood die gezond nageslacht verwekt. Testosteron – dat bepalend is voor de mannelijke gelaatstrekken – zou namelijk een ­indicatie zijn van een gezond gestel.

Op andere momenten wil ze juist een vrouwelijker man (à la Leonardo DiCaprio), die zich goed zal bekommeren om haar nageslacht.

Aan vrouwelijke mannengezichten schrijven we namelijk eerder positieve kenmerken toe als betrouwbaarheid, een warme persoonlijkheid en goed ouderschap, ontdekte onderzoeker David Perrett van de Schotse universiteit van St Andrews.

Geen wonder dus dat uit onderzoek blijkt dat mannelijke mannen meer in trek zijn voor een avondje plezier dan voor een langdurige relatie.

Ook vrouwen die zelf aantrekkelijk zijn, vinden mannelijke mannen mooier, zegt DeBruine. Juist omdat ze mooi zijn en goed in de markt liggen, kunnen ze zich zo’n ontrouwe testosteronbom wel veroorloven.

Symmetrie, gemiddeldheid, brede kaken en volle lippen: ze zouden allemaal een signaal zijn van vruchtbaarheid en gezondheid. De hamvraag is natuurlijk of dat echt zo is.

Wetenschappers twisten er nog druk over, maar Lisa DeBruine van de University of Aberdeen weet zeker van wel. ‘Er is veel bewijs voor,’ zegt ze desgevraagd.

Zo blijkt bijvoorbeeld dat mannen met mannelijke gezichtstrekken minder vaak ziek zijn, zegt DeBruine, net als mensen met een gemiddeld gezicht. Vrouwen met mooie gezichten hebben gezonde, vruchtbare oestrogeengehaltes.

Recent bewijs voor de ‘mooi is gezond’-hypothese is geleverd door onderzoekers in Edinburgh; ze ontdekten dat bejaarde mannen met symmetrische ­gezichten beter zijn in geheugentaken dan degenen met meer asymmetrische gezichten.

Bekend maakt ook bemind

Maar hoe mooi anderen ons gezicht vinden, wordt niet alleen bepaald door de vraag of we volle lippen of gemiddelde trekken hebben. Behalve de buitenkant beïnvloedt ook de binnenkant hoe fysiek aantrekkelijk we voor anderen zijn.

De Amerikaanse onderzoekers Kevin Kniffin en David Sloan Wilson waren benieuwd hoe we iemands buitenkant beoordelen als we diegene al een poosje kennen. Ze voorspelden dat onze mening over iemand een grote invloed heeft op hoe mooi we diegene vinden.

Om dat te bewijzen deden ze een aantal interessante experimenten. Zo lieten ze proefpersonen foto’s uit het jaarboek van hun eigen middelbare school beoordelen.

Ze moesten niet alleen zeggen hoe aantrekkelijk ze hun oude schoolgenoten vonden, maar ook hoe goed ze hen kenden, hoe aardig ze hen vonden en hoeveel ze hen respecteerden.

Vervolgens kreeg een groep andere proefpersonen de jaarboeken voorgelegd; zij moesten eveneens een cijfer geven voor het uiterlijk van de, voor hen onbekende, scholieren.

Als we alleen op basis van iemands uiterlijk vaststellen of we diegene mooi vinden of niet, stelden de onderzoekers, zouden de beoordelingen van de bekenden en onbekenden erg op elkaar moeten lijken.

Dat was echter niet het geval. Hoe beter de proefpersonen de mensen op de foto’s kenden, en hoe aardiger ze hen vonden en hoe meer ze hen respecteerden, des te aantrekkelijker ze hen fysiek vonden.

Hoe mooier de binnenkant, hoe mooier de buitenkant dus. Mannen lieten zich bij het beoordelen van vrouwen overigens het minst beïnvloeden door het innerlijk van de betreffende vrouwen.

In een andere studie volgden de onderzoekers studenten die zes weken lang een zomercursus archeologie gingen doen. Hun werd eveneens gevraagd hoe fysiek aantrekkelijk ze hun studiegenoten vonden, maar ook hoe slim en hardwerkend.

Dat gebeurde op de eerste dag én na afloop van de cursus. Weer bleek dat niet-fysieke eigenschappen een grote invloed hadden op hoe fysiek aantrekkelijk iemand werd gevonden.

Een frappant voorbeeld hiervan was een vrouw die aanvankelijk een 3 kreeg voor haar uiterlijk (op een schaal van 1 tot 9), maar op de laatste dag een 7 – doordat anderen haar aardig en hardwerkend vonden.

De schoonheidstip van de onderzoekers is dan ook: ‘Als je fysiek aantrekkelijker wilt zijn, wees dan een waardevolle sociale partner.’ Je kunt dus een stuk mooier worden door een mooi mens te zijn. En dat is goed nieuws voor wie niet de lippen heeft van Angelina Jolie of de kaaklijn van Brad Pitt.