Hoe kan ik me bewust worden van de lichaamstaal van anderen?
Ik let meestal niet op anderen: ik durf/wil de ander niet aankijken. Ik mis dus signalen en kom daardoor wel eens in de problemen. Als iemand boos wordt bijvoorbeeld, zie ik dat pas als het te laat is. Hoe kan ik dit veranderen?
Bijzonder aan jouw vraag is dat je de lichaamstaal van anderen beter wilt leren lezen, terwijl het antwoord te vinden is in het gebruik van je eígen lichaamstaal.
Net als jij vinden veel mensen het moeilijk om anderen aan te kijken. Ze vinden het bedreigend omdat ze niet weten wat anderen (over hen) denken als zij ze aankijken. Daar hebben ze vaak ideeën over die niet altijd waar zijn. Ze voelen zich angstig of verlegen. Daarom kijken ze liever de andere kant op. Helaas missen ze daarmee een belangrijke vorm van non-verbale communicatie.
Aankijken en wegkijken zijn essentiële elementen van lichaamstaal. Door je gesprekspartner aan te kijken en naar hem te knikken, nodig je hem uit om verder te praten over een onderwerp dat hij heeft aangesneden. Je gesprekspartner kan aan jou zien dat je naar hem luistert en dat je het interessant vindt. Dit moedigt hem aan. Alleen al door te kijken geef je dus positieve feedback die bevorderend is tijdens de communicatie. Als spreker kun je door het maken van oogcontact bepaalde woorden accentueren of laten weten dat je de beurt overgeeft. Oogcontact is dus belangrijk om een interactie vloeiend te laten verlopen.
Zelf geef je aan dat oogcontact ook belangrijk is om signalen van anderen te kunnen opvangen en begrijpen. Daar hoef je in principe niet altijd oogcontact voor te maken. Meer naar anderen kijken is al voldoende. Oogcontact is het pas als de ander ook terugkijkt. Het is misschien geruststellend te weten dat mensen niet voortdurend oogcontact hoeven te hebben als ze samen zijn.
Tijdens een gemiddeld tweegesprek kijkt de spreker slechts 40 % van de tijd naar de luisteraar, toonde de Amerikaanse psycholoog Michael Argyle in onderzoek. De luisteraar kijkt 75% van de tijd. Dat is wel meer, maar ook nog niet de hele tijd. In veel andere situaties is het helemaal niet zo gebruikelijk elkaar zomaar aan te kijken.
Als je iemand aankijkt zonder dat hij spreekt of dat je hem iets wilt zeggen, duurt de gemiddelde blik maar enkele seconden. Daarna wordt er meestal ontwapenend geglimlacht en weer weggekeken. Veel mensen die denken dat ze anderen niet durven aan te kijken, scoren gek genoeg vaak niet lager dan het gemiddelde oogcontact – ze denken alleen van wel.
Terug naar je vraag: je vindt het vervelend de lichaamstaal van anderen te missen (omdat je ze niet aan durft te kijken) omdat je anders niet ziet dat iemand boos wordt en je dan te laat bent. Ik vind het bijzonder dat je dat laatste expliciet noemt. Als je niet naar iemand kijkt, en ook niet naar hem luistert, mis je misschien dat hij boos wordt. Maar je mist nog veel meer signalen die overigens veel vaker voorkomen en veel waard zijn, zoals deze:
Last but not least: je mist ook alle signalen die jou duidelijk maken dat aankijken veel minder eng is dan je verwacht. Misschien is het juist jouw verwachting dat mensen boos op je zullen zijn die ervoor zorgt dat je mensen niet aankijkt. Jouw voorspelling maakt zichzelf dan waar. Mensen kunnen zich eraan gaan irriteren dat je schijnbaar geen aandacht aan hen schenkt. Als je leert om mensen meer aan te kijken, word je toegankelijker. Je toont er belangstelling mee voor anderen. Daardoor zul je ontdekken dat mensen ook aardiger op jou gaan reageren.
Mijn advies is om te gaan oefenen met het aankijken van de mensen om je heen. Doe dat eerst met vrienden; vertel hen gewoon dat je dit wilt doen. Dat maakt het minder bedreigend. Doe het later opnieuw als je het niet hebt aangekondigd. Doe het vervolgens eens bij andere mensen die ook niet zo bedreigend voor je aanvoelen. In het begin zal dit nieuwe gedrag onwennig zijn. Maar na verloop van tijd wordt het een tweede natuur. Het wordt iets van jezelf. Je zult merken dat jouw aankijkgedrag positieve reacties bij anderen oproept. Dit zal je ook stimuleren het vaker te doen.
Als je mensen beter leert aankijken zul je automatisch veel signalen van lichaamstaal gaan herkennen – zonder dat je daar een uitgebreide studie voor hoeft te volgen. Het aan de gezichtsuitdrukking kunnen herkennen van de basisemoties boosheid, vreugde, verdriet, angst, walging en verrassing is bijvoorbeeld aangeboren. Boosheid zal je dus niet ontgaan als je gewoon naar anderen kijkt.
De enige uitzondering daarop vormen mensen met een stoornis in het autistische spectrum (ASS): zij hebben moeite met het herkennen van gezichtsuitdrukkingen. Ze moeten zich aanleren om uit andere signalen – zoals concrete taal en duidelijke gebaren – te interpreteren welke emotie de ander toont. Ze zullen ook moeten leren vragen naar de onderliggende bedoelingen van anderen, omdat zij die niet altijd kunnen afleiden uit hun mimiek of lichaamshouding.
Ik wens je veel succes met de nieuwe ontdekkingen die je zult doen!
Hier lees je meer over omgaan met sociale angst
