Waarom directe feedback belangrijk is

Het leven in onze huidige samenleving vraagt vooruitdenken. Naar school gaan, werken, geld beheren, je huis en tuin onderhouden, relaties in stand houden: wie van dag tot dag leeft en zich verder nergens om bekommert, kan niet probleemloos functioneren.

Maar in onze evolutionaire geschiedenis is dat niet altijd zo geweest. Meer dan 90 procent van ons bestaan leefden mensen in groepjes van tien tot dertig als jagers-verzamelaars: ze aten de groenten, vruchten en noten die ze vonden en de dieren die ze vingen.

Deze nomaden bouwden geen huizen, legden geen voorraden aan, hielden nauwelijks dieren, verbouwden niets. Ze konden ieder moment naar de volgende plek trekken. Aan de toekomst hoefden ze niet te denken. Nooit hoefden ze te kijken of de voorraden op waren. Ze leefden van dag tot dag: voedsel verzamelen, brood bakken, wol spinnen, hout sprokkelen.

Zijn de bessen onrijp? Zoek verder

Veel psychologische kronkels van de moderne mens, meent de Amerikaanse psycholoog Leonard Martin, zijn het gevolg van verschillen tussen onze huidige leefwijze en die van onze voorouders de nomaden.  Het belangrijkste verschil in de leefwijze van de nomaden en van ons is volgens Martin hoe snel we feedback krijgen over het effect van wat we doen. Bessen verzamelen, hout hakken, een vuurtje maken, een hut bouwen: het zijn allemaal activiteiten waarbij je meteen ziet of het goed gaat. Gaat het fout – de bessen zijn niet rijp, het hout is vochtig – dan kun je direct je gedrag bijstellen, bijvoorbeeld ander voedsel verzamelen of een andere plek verkennen. De leefwijze van de nomaden wordt dus gekenmerkt door immediate returns: een directe terugkoppeling op bijna alles wat ze doen.

De moderne samenleving wordt juist gekenmerkt door delayed returns. Het begint al met school, waar je elke dag naartoe moet om pas maanden later op je kennis te worden getoetst. Na jaren behaal je een diploma dat je toegang verschaft… tot nog veel meer activiteiten met uitgestelde feedback: een vervolgopleiding, een baan met taken die vaak pas later resultaat opleveren en waarvan je lang niet altijd weet of je het wel goed aanpakt. De beloning in de vorm van geld komt pas aan het eind van de maand. Daarvan koop je een huis met een hypotheek die je pas na vele jaren aflost. Je betaalt premie voor een pensioen dat oneindig ver weg ligt, je verzekert jezelf tegen ziekte, brand en andere onzekerheden.

Waarom je directe feedback nodig hebt

In de directe-feedbacksituatie hebben mensen een directe wisselwerking met hun omgeving, zegt Martin. Bij een activiteit als houthakken zie je meteen het effect van elke beweging. Daar pas je de volgende handeling weer op aan, wat ook meteen weer effect heeft, enzovoort. Al doende zie je de berg houtblokken ontstaan die je wilt hebben. Zo’n voortdurende wisselwerking met de omgeving is volgens Martin optimaal. Zijn centrale stelling is: mensen functioneren het best wanneer ze vaak en met regelmaat de terugkoppeling krijgen dat ze dichter bij hun doel komen. De nomaden leefden in zo’n dynamische relatie met de omgeving, zonder voorraden, zonder plannen, zonder doelen op de lange termijn. Dat is het bestaan waar wij als soort vandaan komen, zegt Martin, en waarin we optimaal functioneren.

Zo krijg je meer directe feedback

Je kunt bijvoorbeeld je doelen zodanig stellen dat je snel een terugkoppeling krijgt. Bedenk je bijvoorbeeld bij een activiteit waarom je het doet, en wat je ermee wilt bereiken. Of welke positieve effecten je er op dat moment uit kunt halen. Uit onderzoek is al vaak gebleken dat het stellen van intrinsieke doelen, waarbij je iets doet voor jezelf, goed is voor de inzet en tevredenheid. Het stellen van extrinsieke doelen, ten behoeve van een ander, is dat niet. De verklaring zou kunnen zijn dat je bij intrinsieke doelen veel sneller en duidelijker signalen krijgt of je goed bezig bent. Je hoeft immers niet te wachten op de reactie van iemand anders.

Ook buiten ons werk kunnen we meer momenten van directe terugkoppeling creëren, door meer tijd te besteden aan activiteiten die een dynamische wisselwerking met de omgeving opleveren. Zoals de tuin onderhouden, eten maken, breien, knutselen, klussen, desnoods de keukenkastjes uitsoppen. Dat zijn ook precies de activiteiten waarbij we vaak een heilzaam effect ervaren op onze gemoedsrust.  Door onze drukke levens zijn we geneigd om werk in en rond het huis uit te besteden, maar er valt veel voor te zeggen om het zelf te doen. Schoonmaken en tuinieren zijn namelijk werkzaamheden met een relatief snelle feedback.