Als je geen partij wilt kiezen, dan hou je je mond. Je bemoeit je er niet mee. Door te zwijgen blijf je neutraal. Dit lijkt de veiligste weg voor de middenmoot, tussen het gekrakeel van de mensen met uitgesproken meningen.
Hoor je bij die middenmoot – die we hard nodig hebben in onze gepolariseerde samenleving – dan heb ik slecht nieuws: zwijgen is niet neutraal. Wie zwijgt stemt toe.
Laten we het gezellig houden
Dat gebeurt al op kleine schaal, bijvoorbeeld wanneer we onze bezwaren inslikken bij iemand die ons iets opdringt waar we eigenlijk geen zin in hebben. ‘Ik zou het niet pikken!’ zeggen we vaak tegen anderen.
Maar als het erop aankomt en we zelf in de situatie zitten, zijn de meesten van ons toch gewoon goeierds die het bewaken van de harmonie en de gezelligheid belangrijker vinden dan opkomen voor onze principes. ‘Ach, zo erg is het ook weer niet,’ zeggen we dan tegen onszelf.
Dat is spijtig, want door te vergoelijken en gewillig mee te bewegen, creëer je zelf actief een werkelijkheid waarin het veel makkelijker en waarschijnlijker is dat het patroon zich herhaalt – ook doordat je reactie die ander een boodschap geeft: het is oké, het kan.
Het gevolg is dat je onwenselijk gedrag van anderen in stand helpt houden: onbeschoft gedrag, seksisme of racisme bijvoorbeeld.
Seksist
Zo werd in een onderzoek vastgesteld dat vrouwelijke deelnemers dáchten dat ze er iets van zouden zeggen als een man in hun bijzijn een seksistische opmerking maakte. De meesten deden dit echter niet toen ze daadwerkelijk in die situatie kwamen.
Juist degenen die het belangrijk vonden om seksistisch gedrag te bestrijden, bleken de seksist (die in werkelijkheid een handlanger van de onderzoekers was) zelfs positiever te beoordelen en als minder seksistisch te zien: het viel best mee wat ’ie zei. Hiermee rechtvaardigden ze hun eigen zwijgen.
Vergelijkbare resultaten zijn gevonden voor racisme. Mensen verwachten boos te worden en iemand uit de weg te gaan die zich racistisch uitlaat, maar als ze het meemaken, reageren de meesten anders dan ze denken.
Mensen letten op elkaar om te bepalen of iets kan en mag, en zo wordt geleidelijk de tolerantie voor dit soort uitlatingen steeds groter. Iets wat begint bij één individu die het gezellig wil houden, zich niet durft uit te spreken of neutraal wil blijven, kan zo uiteindelijk grote gevolgen hebben.
Ja, zwijgen is soms goud. Maar je uitspreken op een moeilijk moment, gaan staan voor je overtuigingen als het eng is, dát is platina.
Kom je zelf eens in zo’n situatie, denk dan aan het mooie citaat van Edmund Burke: ‘Er is maar één ding nodig om het kwade te laten zegevieren: goedwillende mensen die niets doen’
