‘Het gebeurde op een feestje. Het was nota bene 21 december 2012, de dag waarop volgens de Maya-kalender de aarde zou vergaan of in elk geval een nieuwe fase in de geschiedenis zou ingaan. “Beide zijn op mij van toepassing,” zei ik later lachend.
Verder leven na een psychose
Wie na een psychose weer aan het werk wil, krijgt te maken met flinke vooroordelen. Een loopbaancoac...
Lees verderIk ben die nacht gestorven en mijn leven is daarna definitief veranderd. In mijn vriendenkring was het normaal om xtc te gebruiken. Ik kon er nooit zo goed tegen. Ik ging vaak bad, zoals dat heet. Dan begon de avond heel leuk, maar raakte ik langzamerhand steeds meer in mezelf gekeerd.
Toen ik die avond een halve pil had genomen, gebeurde het weer. Ik kon de gesprekken om mij heen niet meer volgen en voelde me somber en alleen. Maar er was iets anders dan anders: de muziek bleef hangen. Mijn besef van de realiteit moest zijn veranderd, wist ik, want geen enkele dj zou uren achter elkaar hetzelfde deuntje draaien.
Het leek alsof er een grimmige instagramfilter over mijn perceptie lag. Alles kreeg een andere kleur en energie, kouder en duisterder. De mensen om me heen voerden het script uit dat ik in mijn hoofd had. Ik wist steeds precies wat er zou gaan gebeuren: wie waar zou gaan zitten en wie met wie zou gaan praten.
Mensen keken me demonisch aan. Iemand duwde me. In paniek rende ik de straat op. Het doet me nu denken aan het moment in de film The Truman Show waarop Jim Carrey erachter komt dat de hele wereld nep is. Alles viel uit elkaar. Ik moest blijven rennen, want ik zou gepijnigd worden als ik stil zou staan. Ik rende en rende en kwam uiteindelijk op de snelweg terecht.’
Juf uit groep 3
‘Na een paar uur trok de paniek weg. Ik ging terug naar het feest en zag daar mijn klasgenoot Elia. De muziek begon zich opnieuw te herhalen en alles werd weer duister. Ik kreeg van de mensen om me heen de telepathische boodschap dat ik Elia moest opofferen en pijnigen.
Dat wilde ik niet en daarom moest ik mezelf opofferen. Het werd steeds gruwelijker. Mensen zaten onder het bloed en deden me pijn. Later vertelde Elia dat ik schuimbekkend in haar armen had gelegen terwijl ik een epileptische aanval had. Heel raar, want ik heb geen epilepsie.
Na al het geweld trad de stilte in. Alles werd rustig. Elia bracht me thuis. Onderweg kwam ik iedereen tegen die ik ooit had gekend, van mijn juf uit groep 3 tot verre familieleden. Mensen huilden alsof ze het ergste zagen dat ze ooit hadden gezien.
Ik wist dat dit niet echt was, want mijn oma uit Kaapverdië kon niet plotseling in mijn straat lopen. Ik dacht dat ik aan het sterven was. Thuis viel ik uiteindelijk in slaap. Ik werd vijftien uur later wakker.
De dagen erna voelde mijn lichaam raar aan, alsof het niet van mij was. Ik kon zelfs mijn vingers niet meer bewegen. Ik was zo moe dat ik drie dagen lang de deur niet meer uit kon.
Nog maandenlang kwamen indrukken hard binnen. Het was alsof ik alles voelde wat de mensen om me heen voelden. Toch ging ik wel naar buiten. Ik moest wel: met dansen verdiende ik mijn geld. Ik bleef helemaal nuchter maar ik zag nog steeds nare dingen. Dat hield ik voor me, niemand zou het begrijpen. Maar het was heel verwarrend om een schim voorbij te zien rennen en ondertussen normaal te doen.’
Streetwise
‘Ik was opgegroeid in Rotterdam Spangen, een buitenwijk waarin je vooral streetwise moet zijn. Ik zat in de urban hiphop scene. In die wereld praat je als man niet over je emoties.
Ook als kind leerde ik niet om met emoties om te gaan. Mijn ouders kwamen vanuit Kaapverdië naar Nederland voor een betere toekomst voor hun kinderen. Ik was hoogbegaafd – ik kon bijvoorbeeld op mijn 2de al lezen – en mijn ouders verwachtten dat ik later medicijnen of rechten zou gaan studeren.
Ze waren in die tijd Jehovah’s Getuigen en hielden er strenge regels op na. Als ik iets deed wat niet mocht, kreeg ik slaag. “Disciplineren” heet dat in de Kaapverdische cultuur. Ik huilde niet als ik klappen kreeg, want anders kreeg ik nog meer slaag. Om te overleven moest ik me voor mijn gevoel afsluiten.
Als tiener volgden mijn grote broer en ik stiekem een hiphoples. Het was alsof de bliksem insloeg: dit was het helemaal. Vanaf dat moment wilde ik alleen nog maar dansen en vond ik school niet meer interessant. Toen mijn cijfers slechter werden, verboden mijn ouders me om te dansen, maar in het geheim ging ik ermee door.
Meteen toen ik 18 werd, ben ik naar de opleiding Urban Dance gegaan. Mijn ouders zetten me het huis uit omdat ik voor de dans koos. Vanaf dat moment stond ik onder grote druk. Ik moest hard werken om mezelf te kunnen onderhouden. Ik nam me voor om nooit een bijbaan te nemen. Als ik wil leven van het dansen, dan moet ik dat kunnen, vond ik.’
Zes keer verhuizen
‘Samen met mijn broer zat ik in een dansgroep. We deden mee aan Holland’s got talent en werden vierde. Sony bood me een contract aan en ik danste veel shows. Aan de buitenkant ging alles goed, maar vanbinnen voelde ik me steeds ongelukkiger.
Omdat ik alleen maar tijdelijke woonruimte kon vinden, moest in een jaar tijd zes keer verhuizen. Toen bleek ook nog dat een vrouw zwanger van mij was. Dat liet ze me via Messenger weten en ze zei er meteen bij dat ze het kind zou houden. Ik raakte zo in paniek dat ik mezelf wilde verdoven. Ik zocht naar wiet, maar het was op.
In het huis waar ik woonde, werd cocaïne opgeslagen waar ik op moest passen. Ik probeerde een overdosis te nemen. Toen mijn vrienden me niet konden bereiken, kwamen ze naar mijn huis. Ze trapten de deur in en verzorgden me.
De baby bleek uiteindelijk niet van mij te zijn. Ik was opgelucht, maar voelde me ook verraden: mijn beste vriend was de vader. Hij had het al die tijd geweten, maar niets gezegd.
Kort daarna moest ik weer plotseling verhuizen. Ik werd uit bed gehaald terwijl ze de sloten al aan het verwisselen waren. “Ik heb de huur toch betaald?” zei ik geschrokken. Maar degene die ik betaalde, bleek mijn geld niet aan de eigenaar te geven. Weer stond ik met al mijn spullen op straat. Terugkijkend begrijp ik dat ik toen psychisch overbelast raakte.’
Demonische dansstijl
‘Niet lang na dat bewuste feestje nodigde mijn mentor van school me uit voor een gesprek. Ze was bezorgd omdat ik zo somber was en dacht dat ik misschien psychische problemen had. Ze zei dat ik dankzij de dans overeind bleef. Die opmerking zette me aan het denken en veranderde mijn leven.
Tijdens het dansen werd ik me bewust van wat de bewegingen met me deden. Ik onderzocht waarom dansen me gezond hield. Toen pas ontdekte ik, door gesprekken met vrienden en door het zien van een documentaire, dat wat ik had meegemaakt een psychose was. Ik kwam erachter dat ik in mijn dans delen van mijn psychose uitbeeldde, en dat ik dat al eerder deed. Ik stond bekend om mijn demonische dansstijl.
In mijn dans ging ik nu bewust die sfeer opzoeken. Mijn ervaring kwam dan heel dichtbij het gevoel van de psychose. Hoe vaker ik zo danste, hoe lichter het gevoel werd. Het was alsof ik het trauma overschreef met iets nieuws, positiefs.
In die periode deed ik opnieuw mee met Holland’s got talent. In dans beeldde ik mijn psychose uit. Ik werd weer vierde en kreeg veel positieve reacties van mensen die zich in mijn verhaal herkenden. Mijn ouders waren zelfs trots op me.’
Kwetsbaar
‘Vier maanden na de psychose won ik het wereldkampioenschap experimentele dans. Ik was blij dat ik had gewonnen, maar ik voelde me ook leeg. Alleen dansen om de beste te zijn bracht me geen vervulling meer. Mijn interesse was veranderd, ik wilde de menselijke geest begrijpen en ik wilde anderen helpen met mijn ervaring.
Ik las veel over Jungiaanse psychologie, meditatietechnieken en traumaverwerking. Intuïtief ontwikkelde ik lichaamsoefeningen om mijn opgekropte boosheid, onzekerheid, verdriet en trauma’s mee op te lossen.
De oefeningen hielpen ook mijn mede-dansers. Zoals Wesley, met hem treed ik veel op. Door meditatieve beweging brak hij met zijn stoere houding. Het heeft hem blijvend veranderd. Hij durft nu kwetsbaarder te zijn.
Ik heb nooit de behoefte gehad om in therapie te gaan en medicijnen te slikken, omdat ik mezelf kon helpen. Afgelopen zomer was ik zwaar overwerkt. Toen kwamen de nare hallucinaties ineens weer terug. Dat maakte me niet bang, ik wist nu hoe ik ermee kon omgaan. Door mijn gevoelens in beweging uit te drukken en door rust te nemen verdwenen de symptomen.
Inmiddels ben ik artistiek leider van een danscollectief. Ik dans nog minstens zo goed als voor de psychose, maar vertel er nu iets mee waar mensen wat aan hebben.
Ik geef nu bewegingstherapie en in mijn voorstellingen combineer ik kunst en therapie. We richten ons bijvoorbeeld op het tegengaan van toxic masculinity, dat is de machocultuur onder mannen.
Wesley en ik hebben een dansvoorstelling gemaakt over de dynamiek tussen mannen en vrouwen en over hoe mannen hun vrouwelijke kwaliteiten zoals zachtheid, compassie en kwetsbaarheid onderdrukken in onze maatschappij. Na de première kwamen vijf stoere gasten naar ons toe. Ze huilden omdat ze zich herkenden in het thema.’
Raar
‘De eerste keer dat Elia en ik elkaar buiten school zagen, was de nacht dat ik psychotisch werd. Nu is ze mijn beste vriendin, de productieleider van ons dansgezelschap en ze regelt de zakelijke dingen.
Elia heeft me enorm geholpen om de psychose te verwerken. Bij haar was het veilig om erover te praten. Ze vroeg me steeds hoe het ging, zonder te oordelen. Elia is best raar, want ze vindt niets raar.’
met dank aan the concious club, amsterdam
Gil is bekend onder de artiestennaam Gil the Grid. Voor informatie over zijn danscollectief: amenticollective.com
Herstellen na een psychose
Zoals wel blijkt uit het verhaal van Gil, is er niet één manier om te herstellen van een psychose. Vaak worden meerdere middelen ingezet, zoals medicatie, voorlichting over het omgaan met de klachten en cognitieve gedragstherapie. En hallucinaties zijn vaak met medicijnen goed te behandelen. Maar psychose-gevoeligheid wordt ook behandeld door exposure, oftewel blootstelling aan een trauma.
Want van een trauma is vaak sprake. ‘Psychosegevoeligheid wordt veroorzaakt door een combinatie van factoren zoals chronische stress, erfelijke gevoeligheid, gebruik van alcohol of drugs, slachtoffer zijn van seksueel misbruik of andere trauma’s, eenzaamheid en slaapgebrek,’ vertelt Stynke Castelein.
Ze is bijzonder hoogleraar herstelbevordering bij ernstige psychische aandoeningen aan de Rijksuniversiteit Groningen en hoofd onderzoek bij ggz-instelling Lentis. ‘Vroeger was men er huiverig voor om mensen met een psychose te confronteren met trauma’s, uit angst dat de beerput zou opengaan. Inmiddels is wetenschappelijk bewezen dat het behandelen van trauma’s het herstel kan bevorderen.’
Om de symptomen op lange termijn — zoals apathie en een gebrek aan energie – te bestrijden, worden mensen gestimuleerd om te sporten, activiteiten te doen met lotgenoten en of psychomotorische therapie te volgen.
‘Het lijkt erop dat Gil verschillende van bovenstaande strategieën uit zichzelf heeft toegepast,’ zegt Castelein. ‘Er is weliswaar nog geen bewijs voor het effect van danstherapie op iemands psychose, maar door te dansen is Gil wel actief.
Daarnaast doet Gil aan lotgenotencontact en zoekt hij sociale steun met het delen van zijn verhaal op het podium. Deze behandeltechnieken zijn volgens de landelijke richtlijnen allemaal effectief.’
Meer info: psychosenet.nl
