Het is een belangrijke vraag nu aartsconservatief Brett Kavanaugh, die door de Democraten werd beschuldigd van aanranding, benoemd is tot rechter in het Amerikaanse Hooggerechtshof. Een rechter moet natuurlijk beter dan ieder ander in staat zijn boven de belangen van zichzelf of zijn eigen groep uit te stijgen; om neutraal te blijven, zelfs over zaken die hem persoonlijk raken. Tijdens de verhoren over de beschuldiging van aanranding liet Kavanaugh veel van zichzelf zien, maar niet dat vermogen. Hij toonde veel emotie, hij uitte veel boze beschuldigingen tegen de Democraten – niet de wijze houding die je van een hoge rechter verwacht. Zoals The New York Times opmerkte, kwam hij eerder over als een boze witte man.
Toch vrees ik dat hij zelf denkt zijn werk als rechter geheel onpartijdig te kunnen doen. Dat denken mensen namelijk allemaal van zichzelf. Ze blijven door een roze bril kijken, zelfs als ze weten dat ze er een op hebben – en claimen vervolgens doodleuk dat die bril echt niet van invloed is.
In een van de onderzoeken* hiernaar moesten deelnemers de artistieke waarde van schilderijen beoordelen. De helft van de deelnemers kreeg vooraf opdracht om eerst de naam van de schilder op te vragen. Wanneer ze dat deden, zagen sommigen een grote naam (bijvoorbeeld Picasso) en anderen juist een onbekende schilder. In werkelijkheid beoordeelden ze allemaal dezelfde schilderijen. Zoals te verwachten viel, werd de artistieke waarde bij een zogenaamd gerenommeerde schilder hoger aangeslagen dan bij een onbekende. Desgevraagd gaven de deelnemers zelf ook aan dat ze het vooraf opvragen wie de schilder was geen goede strategie vonden, omdat het leidt tot subjectieve beoordelingen. In het algemeen dan. Want evengoed vonden ze hun éígen oordeel toch objectief, ook als ze vooraf de naam van de schilder wisten.
Vermoedelijk hadden ze het idee dat zij wel in staat waren daar doorheen te kijken en hun voorkennis opzij te zetten. Anderen misschien niet, maar zij wel. Dus zelfs als mensen weten dat ze door een gekleurde bril kijken, en erkennen dat die bril een vertekend beeld geeft, dan nog zijn ze overtuigd dat hun conclusies niet vertekend zijn, blijkt uit deze onderzoeken.
Ik vermoed dat ook Kavanaugh denkt dat hij een rechtvaardige, eerlijke rechter is, een goed vertegenwoordiger van de Derde Macht die onafhankelijk is van de politiek. Als buitenstaanders weten we wel beter. Dat hij dat níét is, is precies de reden dat Trump hem zo graag op die positie wilde hebben.
Dit gebeurt natuurlijk niet alleen in het Amerikaanse Hooggerechtshof. Het gebeurt bij artsen en specialisten die oprecht menen dat cadeautjes van de farmaceutische industrie geen invloed hebben op wat ze voorschrijven; bij politici die zich over een onderwerp laten inpraten door een lobbyist en overtuigd zijn dat ze toch objectief kunnen blijven; en bij ons allemaal, in onze internet-bubbels waar we echt wel doorheen menen te kijken. Om met Loesje (van de posters) te spreken: Je moet niet alles geloven wat je denkt.
