Column: Niemand is normaal

Herken je dit: dat je denkt dat je te gevoelig bent voor deze wereld? Dat je kunt huilen om dingen die een ander niet eens ziet – van zielige honden tot boeken die niemand meer wil hebben en die in een doos op straat staan te verregenen?
Of dit: dat je stiekem bang bent dat er iets ergs gebeurt als je je niet aan bepaalde regels houdt? Dat je de traptreden moet tellen en weer van voren af aan moet beginnen als je dat vergeten bent?
Of dit: dat de dagen soms zo zwaar aanvoelen dat het bijna niet lukt om je bed uit te komen? Dagen waarop je zeker weet dat al die andere mensen veel beter zijn in gewoon maar doorleven dan jij? En dat je dan toch maar weer die glimlach op je gezicht drukt om jezelf achter te verbergen, zodat godzijdank niemand vraagt hoe het echt met je gaat?

Psychische kwetsbaarheden, eigenaardige trekjes, periodes waarin je echt even de weg kwijt was: het zijn de dingen waar we niet meteen op de eerste date over vertellen. Maar iedereen heeft ze. Jennifer Aniston heeft vliegangst. David Beckham krijgt pas rust als zijn blikjes cola perfect symmetrisch opgesteld staan in de ijskast; als het aantal oneven is, moet er eentje weg. Een dwangmatig perfectionisme waar ik wel iets in herken: zelf herschik ik stiekem de bordjes in de afwasmachine van groot naar klein als mijn geliefde niet kijkt, en ik moet me echt inhouden om niet de scheefgeplakte stickertjes in het Frozen-kleurboek van mijn dochter recht te plakken.

Iedereen heeft wel iets. Wat niet wil zeggen dat iedereen evenveel last ondervindt van dat ‘iets’. Het is nogal een verschil of je lichte dwangmatige trekjes hebt of een zware depressie overwon, zoals presentatrice Sofie van den Enk (lees hier haar verhaal). Het maakt ook uit of je de mazzel hebt meegekregen van een veilig warm nest, en of de omstandigheden een beetje meewerken.

Hoogsensitiviteit bijvoorbeeld is een prachtige eigenschap, maar diezelfde gevoeligheid kan je onder zware stress opeens onderuitschoffelen met een burn-out of depressie als gevolg. Psychisch goed functioneren is geen verdienste – het is grotendeels een kwestie van geluk, en geluk is niet eerlijk verdeeld.

En toch is het enorm bevrijdend om te beseffen dat we allemaal onze rare en moeilijke kanten hebben. Sterker nog: dat er helemaal geen hard onderscheid is tussen ‘gek’ en ‘gezond’, zoals steeds meer onderzoekers geloven, omdat de aanleg voor psychische aandoeningen in ons allemaal aanwezig is. Dat relativeert, en het neemt hopelijk ook meteen een hoop schaamte weg. Want om Alfred Adler te citeren, psychiater en pionier op het gebied van de persoonlijkheidsleer: ‘De enige normale mensen zijn de mensen die je niet goed kent.’