‘Voor de omgeving was onze rolverdeling onwennig’
Thijs (54) bleef thuis voor de kinderen (nu 16 en 18) en zag zijn wereld steeds iets kleiner worden. Hij is getrouwd met Jet.
De cruciale rol van een vader in een meisjesleven
De relatie tussen vader en dochter verdient meer aandacht. Want onderzoek bewijst dat de vader een c...
Lees verder‘Na haar studie klom Jet op tot faculteitsdirecteur. Ze had veel capaciteiten, iedereen trok aan haar. Ik was geschiedenisleraar, maar voelde veel onvrede in mijn baan. Toen Jet directeur van het Nederlands Danstheater werd en veel naar het buitenland moest, werd ik fulltime vader.
Voor de omgeving was deze rolverdeling onwennig. Als een van de kinderen ziek was, moesten de juffen míj bellen, en dat ging vaak mis. Op het schoolplein kreeg ik opmerkingen als: “Jij hebt het goed voor elkaar met zo’n vrouw.” Heel oppervlakkig, vond ik.
Als ik met Jet meeging naar dansvoorstellingen, was ik “de man van”. Stond ik in mijn eentje, dan werd ik niet herkend. Ik zat aan tafel bij mannen die het ver hadden geschopt. Als ik trots vertelde dat ik vooral voor de kinderen zorgde, kreeg ik enthousiaste reacties, maar zelf deden ze het nooit.
Thuis voelde ik me regelmatig eenzaam en opgesloten, maar omdat ik ook werkte aan een roman, was het te doen. Mijn debuut kwam uit, ik kreeg interview-aanvragen en ging naar het boekenbal, maar daarna viel het stil.
Uitgevers wezen mijn tweede roman af en er volgde een pittige periode waarin mijn wereld steeds kleiner en het contrast met Jet steeds groter werd. Alles wat zij aanraakte, veranderde in goud, en ik kreeg afwijzing na afwijzing.
Ik was weer gaan solliciteren, wilde niet langer thuiszitten. Ik wilde voorkomen dat ik gefrustreerd en sikkeneurig zou worden, aangezien mijn gezin dan ook niets aan mij zou hebben. Maar zelfs toen ik besloot terug te gaan naar het onderwijs, bleek het na tien jaar nog knap lastig iets te vinden.
Uiteindelijk vond ik een leuke baan op een scholengemeenschap. Terugkijkend ben ik toch tevreden dat het zo gegaan is. Als een van beide ouders een topbaan krijgt, moet de ander nu eenmaal een stapje terugdoen.
Maar als de man dat stapje terug doet, wordt dat nog steeds niet als vanzelfsprekend gezien. Zelfs de vrienden van mijn dochter kijken raar op als ze vertelt hoe de rollen bij ons thuis verdeeld waren.’
‘Ik kon me met niemand identificeren’
Toen Falco (47) huisman werd, knapte het hele gezin daarvan op. Zijn vrouw Nanouke en hij hebben een dochter (14) en een zoon (12).
‘Toen de kinderen klein waren, combineerden mijn vrouw en ik het werk en de zorg. Het was druk en chaotisch: spitsuren, haast, opa’s en oma’s inschakelen.
Test opvoedstijlen: wat kenmerkt jouw manier van opvoeden?
Totdat mijn vrouw een baan in Engeland kreeg aangeboden en we daar naar het platteland verhuisden. Nanouke kreeg het heel veel drukker en ik werd huisman.
In het begin zag ik vooral de voordelen; het leek wel altijd vakantie. Lekker sporten, klussen, boeken lezen, boodschappen doen, lunchtrommeltjes maken, de kinderen brengen en halen – er viel een deken van rust over het gezin.
Alles en iedereen knapte ervan op, ook onze relatie. Maar toen het nieuwe eraf was, begon ik het leven als huisman als beperkt te ervaren, zowel sociaal als intellectueel. Ik moest vaak denken aan al die moeders vroeger, die thuiszaten met hun capaciteiten.
Wat moeten die het moeilijk hebben gehad! Het huishouden is veel routine en doorzetten, het biedt weinig uitdaging en status.
Omdat mijn vrouw geknipt is voor haar functie en ik van nature zorgzamer ben, besloten we de rolverdeling toch zo te houden, ook toen we weer terug in Nederland waren.
In Engeland was ik vrijwel de enige vader op het schoolplein, maar hier trof ik er meer. Vaders zijn hier nauwer bij de opvoeding betrokken, en niet alleen als ze een papadag hebben. Maar huisman, dat zijn er maar weinig. Ik was bijna altijd de enige.
Soms knaagde dat, want huisman… Ja, wat bén je dan eigenlijk? Ik kon me met niemand identificeren. Ik liep in de dierentuin en zag al die gezinnetjes. Dat zijn ook allemaal vaders, dacht ik dan, maar die zijn óók bankier, leraar of manager. Ik ben alleen maar vader. Ik heb geen leven naast mijn vaderschap, geen wereld naast de realiteit van het gezin.
Ik besloot dat ik er toch iets naast wilde doen. Eerst heb ik de pabo gedaan, toen ben ik tijdelijk gaan werken en nu ben ik gemeenteraadslid. Die combinatie bevalt mij goed, het werk is leuk en er blijft voldoende tijd over om er voor de kinderen te zijn. Als die eenmaal uitvliegen, ga ik wel weer iets anders doen.’
‘“Dat is de taak van de vrouw, jij moet voor het geld zorgen,” kreeg ik te horen’
Dat Nevzat (55) de zorg voor zijn dochter Acalya (nu 30) op zich nam, vond de familie maar lastig te begrijpen.
‘Mijn vrouw Sebahat en ik komen allebei uit een gezin van Turkse gastarbeiders, waarin de man werkte en de vrouw voor de kinderen zorgde. Zelf waren we progressief: we volgden allebei een academische opleiding, wilden ons niet schikken naar regeltjes, maar onze eigen keuzes maken.
Sebahat wilde een carrière en ik vond dat zij zich onbelemmerd moest kunnen ontwikkelen. Dus toen onze dochter geboren werd, nam ik de rol van huisman op me.
Training Positief opvoeden voor puberouders
- Positief contact maken met je kind
- Omgaan met je eigen emoties én die van je kind
- Afspraken maken en grenzen stellen
79,-
In het begin had ik veel uit te leggen. “Een echte man laat zich niet door zijn vrouw vertellen wat hij moet doen,” hoorde ik vaak. Of als ik mijn dochter de fles gaf of verschoonde: “Dat is de taak van de vrouw, jij moet voor het geld zorgen.”
Ik zag het als een generatieprobleem. Ik had ontzettend veel plezier in het opvoeden van mijn dochter, dus die kritiek liet ik van me afglijden.
Bij familie in Turkije liep onze ongebruikelijke rolverdeling weleens uit op discussie. Als ik na het eten opstond om te helpen met de afwas, bijvoorbeeld. Dat was niet de bedoeling, dat deden de vrouwen.
Al snel begon mijn dochter tijdens vakanties in Turkije vragen te stellen: “Waarom doen de mannen niets? Hebben ze gebroken handen?” Maar ook hier in Nederland was het zorgende vaderschap niet vanzelfsprekend.
Op school was ik vaak de enige man tussen de moeders. Ik zag ze weleens bedenkelijk kijken als mijn dochters vlechten weer eens scheef op haar hoofd zaten.
Het verbaasde me dat mannen zo weinig plezier in het vaderschap leken te hebben. Veel van mijn “moderne” Nederlandse vrienden maakten carrière, terwijl hun vrouw thuis voor de kinderen zorgde. Ik voelde die drang niet.
Tot mijn dochter 12 werd, en mijn rol veranderde – toen ben ik een reisbureau gestart en met moeilijke jongeren gaan werken. Nu heb ik een vaste baan op een hogeschool.
Onze dochter heeft haar moeders ambitie, ze is gaan studeren in het buitenland en woont nu in Australië. Het is ver weg, maar ik ben heel trots op haar en we hebben nog altijd een sterke band.’
Vader-vooroordelen
‘Vaders die voor de kinderen zorgen hebben te maken met een glazen plafond,’ zegt Melissa Vink, psycholoog aan de Universiteit van Utrecht. Ze onderzoekt de oorzaken die ten grondslag liggen aan de hardnekkigheid van het traditionele rolpatroon en de effecten daarvan op niet-traditionele gezinnen.
Dat ‘glazen plafond’ is vergelijkbaar met dat van vrouwen op de werkvloer. Vink: ‘Waar vrouwen zich in hun carrière vaak twee keer zo hard moeten bewijzen als hun mannelijke collega’s, moeten huismannen twee keer zoveel uitleggen.
Van mannen wordt nog altijd verwacht dat ze het geld verdienen en van vrouwen dat ze voor de kinderen zorgen. Draaien ze de rollen om, dan denkt de omgeving meestal dat het wel noodgedwongen zal zijn, bijvoorbeeld omdat de man zijn baan is verloren.’
Hoe stevig die aannames verankerd zijn, blijkt uit een Amerikaans onderzoek waarin deelnemers het fictieve geval van ‘Michael en Anne’ kregen voorgelegd. Kreeg ‘Michael’ een beroep aangemeten met een lagere status dan zijn partner ‘Anne’, dan gingen respondenten er automatisch vanuit dat hij minder gelukkig was met zijn leven én zijn relatie.
Michael werd dan minder mannelijk – lees: competent, ambitieus en onafhankelijk – bevonden en zou daar zelf ook wel onder te lijden hebben.
In bijna de helft van de Nederlandse gezinnen is de man hoofdkostwinner en combineert de vrouw een parttime baan met de zorg voor de kinderen. In slechts 2 procent van de gezinnen is het andersom.
Vaak heeft de vrouw dan zo’n veeleisende baan dat de vader besloten heeft om huisman te worden, al dan niet in combinatie met een parttime baan.
Die keuze is niet te verklaren door een verschil in ‘talent voor zorgen’. Vaak wordt gedacht dat vrouwen betere verzorgers zijn, omdat ze de gevoelens en behoeften van hun kinderen beter zouden begrijpen, maar Amerikaans neurologisch onderzoek weerlegt dat.
Het ligt er maar net aan welk systeem in de hersenen actief is: het emotionele of het sociaal-cognitieve systeem. Het eerste is vooral actief bij de primaire verzorger en maakt hem of haar gevoelig voor de behoeften van het kind. Het tweede is actief bij de secundaire verzorger en maakt diegene tot de meer praktische ‘planner’ en ‘vooruitdenker’.
Is de vader de primaire verzorger, dan is bij hem ook het emotionele systeem het actiefst. En hij heeft er niet minder lol in, concludeert de Amerikaanse psychologisch onderzoeker Alyssa Croft. Mannen die voor de kinderen zorgen, vinden dat zeer verrijkend en positief voor hun welzijn en relatie.
Stellen die het rolpatroon omkeren, vinden het vaak moeilijk om daarmee naar buiten te treden. Dat geldt vooral voor de mannen, bleek uit onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planburean. Jammer, want door erover te praten kan dat starre patroon doorbroken worden, zegt psycholoog Vink.
Ook onderling kunnen partners worstelen met verwachtingen. Vink: ‘Onze ideeën over rolverdeling zijn zo geïnternaliseerd dat stellen die de rollen omdraaien het gevoel hebben dat het tegennatuurlijk is.’
Dat kan leiden tot compensatiegedrag, toont een Australische studie aan. Carrièrevrouwen blijken ineens relatief veel meer in het huishouden te gaan doen dan vrouwen met een parttimefunctie, om zo hun uithuizigheid ‘goed te maken’.
Het klassieke rolpatroon omkeren kan zelfs leiden tot psychische klachten, bleek uit een Deense studie waarin loonstrookjes en medicijngebruik naast elkaar werden gelegd.
De uitkomst: mannen die minder verdienen dan hun vrouw gebruikten vaker erectiepillen en vrouwen die meer verdienen dan hun man kregen vaker slaapmiddelen en angst-remmers voorgeschreven.
Het psychologische mechanisme hierachter verklaren de onderzoekers niet. Wel zien ze een sterk verband tussen sociale normen omtrent kostwinnerschap en het functioneren van relaties.
Toch verschuiven de rollen wel. Sinds 1965 investeren mannen vier keer zoveel tijd in hun kinderen. En volgens de Emancipatiemonitor van 2016 worden steeds meer jonge mannen huisvader wanneer hun vrouw een topfunctie krijgt.
Dat biedt perspectief voor de toekomst: hoe meer mannen de primaire zorg op zich nemen, hoe meer rolmodellen de volgende generatie heeft. En hoe vrijer jongens, meisjes, mannen en vrouwen zich voelen om eigen keuzes te maken.
