Je kijkt een halfuur niet op je telefoon en ineens is de groep ‘Weekendje weg’ ontploft. Twintig ongelezen berichten en er wordt nog druk getypt. De grappen en grollen vliegen je om de oren.
Prima als je er tijd en zin in hebt, maar op andere momenten kun je er stapelgek van worden. Vooral omdat je maar weinig controle over whatsappgroepen hebt.
Ongevraagd word je toegevoegd aan groepen als ‘Cadeau voor Elise’, ‘Schoolklas RSG 1996’, ‘Voetbal’ en ‘Werkoverleg’ en daar kun je vervolgens niet meer ongemerkt uitstappen.
Zolang het gaat om enkele groepen, is dat niet zo erg. Maar zeker ouders met kinderen in allerlei clubjes hebben er hun handen vol aan. Die continue berichtenstroom zorgt voor stress, zo blijkt uit een onderzoek van de Ludwig Maximilians Universiteit München. Bovendien ervaren we het bijhouden van appgroepen als verspilling van onze toch al schaarse tijd.
Niet zonder risico
Helemaal stoppen met appen dan maar? Dat is een nogal ingrijpende stap, want volgens het Nationale Social Media Onderzoek 2018 gebruiken maar liefst 11,8 miljoen Nederlanders whatsapp, waarvan 8,3 miljoen dagelijks.
Verwijder het van je telefoon en je mist een belangrijke vorm van contact. Ook aangeven dat je ‘niet aan groepen doet’, is niet zonder risico, want de kans is vrij klein dat iedereen je voortaan individueel gaat bellen of mailen. Voordat je het weet, sta je op een leeg voetbalveld of doe je als enige niet mee aan het gezamenlijke cadeau voor Elise.
Natuurlijk kun je met jezelf afspreken om een à twee keer per dag op vaste tijden je berichten te lezen. Toch blijkt de praktijk weerbarstiger dan de theorie, want dit mislukt vaak.
Mediapsycholoog Mischa Coster weet precies waardoor dat komt: dopamine. Dit stofje wordt aangemaakt door onze hersenen als het beloningssysteem in werking treedt. Coster: ‘Leuke berichtjes triggeren dat systeem. De anticipatie op het prettige gevoel maakt het moeilijk de verleiding te weerstaan.’
De makers van socialemedia-apps spelen daar handig op in: alle geluidjes en andere meldingen zijn gemaakt om onze nieuwsgierigheid te prikkelen, zodat we steeds terugkomen. Deze notificaties voor groepen uitzetten scheelt dus al veel. Hoe houd je het verder in de hand? Dat wisselt per groep. We bespreken de drie belangrijkste categorieën.
De vriendengroep
Deze groepen worden meestal aangemaakt voor een bepaalde gelegenheid: een gezamenlijk cadeau, een etentje of een weekendje weg. Daar zijn ze reuze handig voor, ook om alle foto’s makkelijk te delen. Het nadeel is dat zo’n groep daarna vaak blijft bestaan, om te pas en te onpas weer los te barsten.
Wat maakt het lastig?
Aan de ene kant geven vriendenappgroepen je het gevoel ergens bij te horen, stelt psycholoog en onderzoekster Sarah Buglass van de Nottingham Trent University. Dat is goed voor je zelfvertrouwen en eigenwaarde.
We vinden het niet prettig als vrienden samen in een groepsapp zitten zonder ons. Het onderzoek hiernaar staat nog in de kinderschoenen, maar er zijn toch al aanwijzingen dat dit net zo pijnlijk is als buitengesloten worden in ‘het echte leven’.
Aan de andere kant kunnen appgroepen met vrienden juist ook onzekerheid veroorzaken, zegt Buglass. Bijvoorbeeld als je jezelf minder ad rem vindt dan de rest.
Daarnaast hebben mensen de neiging hun leven op sociale media door een rooskleurig filter te laten zien: ‘Kijk wat een mooie kinderen/knappe partner/toffe vakantie ik heb’. Dat kan het gevoel oproepen dat je vrienden een leuker leven hebben dan jij.
Mediapsycholoog Mischa Coster: ‘Op whatsapp is deze blijheid lastiger te negeren dan op Facebook en Instagram omdat het een veel directer communicatiemiddel is. En de druk om elke keer positief op appjes te reageren is daardoor veel groter.’
Als laatste speelt bij vriendengroepen ook nog de fear of missing out, ofwel de angst dat je iets mist. We willen immers niet dat al onze vrienden ergens zijn terwijl wij van niets weten. Dus kijken en reageren we toch, ook al hebben we wel iets beters te doen.
Hoe los je het elegant op?
Dat is moeilijk, vindt Coster. ‘Uit een vriendengroep stappen is een fors statement waarover ik eerst goed zou nadenken. “Ik wil niet meer bij jullie horen”, zeg je er feitelijk mee. Ook je vrienden vragen te minderen met berichtjes, doe je niet zomaar. Dat komt snel nogal onaardig over.’
Groeit het aantal vriendengroepen je echt boven het hoofd, verlaat een nieuwe groep dan direct na de gelegenheid waarvoor ze in het leven was geroepen. Waarschijnlijk volgen de meeste andere leden je voorbeeld en is het schluss met de groep. Tot het volgende feestje.
De functionele groep
‘Nog van harte gefeliciteerd met Storm!’ Er hoeft maar één ouder in de groepsapp BSO met zo’n bericht te beginnen en het hek is van de dam. Ook werkgerelateerde groepen zijn nogal eens een bron van ergernis.
Collega’s die de vrimibo evalueren, met vakantiefoto’s strooien of ’s avonds laat nog even een ingeving in de groep gooien: het maakt het lastiger werk en privé gescheiden te houden.
‘Het beste zou zijn als de beheerder meteen bij het aanmaken van een functionele groep aangeeft waarvoor de groep wel en niet bedoeld is,’ adviseert mediapsycholoog Mischa Coster. ‘Maar in de praktijk gebeurt dat meestal niet.’
Wat maakt het lastig?
Uit zo’n groep stappen heeft consequenties, want – de naam zegt het al – ze hebben een nuttige functie. Uiteraard wil je weten welke activiteiten er op de school van je kind zijn, of er een luizenplaag in de klas is en of de hockeywedstrijd van zaterdag doorgaat. Ook ontwikkelingen op je werk kunnen van cruciaal belang zijn. En daarnaast wil je overkomen als betrokken werknemer en ouder.
Hoe los je het elegant op?
Bij functionele groepen kun je proberen de berichtenstroom te beteugelen. Je bent vast niet de enige die last heeft van alle ruis.
Coster: ‘Je zou iets kunnen schrijven als: “Mensen, ik weet niet hoe het met jullie zit, maar ik word nogal overladen met berichtjes. Kunnen we afspraken maken over wat we wel en niet delen?” Op die manier maak je er iets gezamenlijks van, in plaats van iets persoonlijks.’
Op je werk kun je een balletje opgooien bij je manager. Die kan vervolgens het initiatief nemen om duidelijke afspraken te maken over wat wel en niet wordt gedeeld en wanneer. Hecht je sterk aan een strakke scheiding tussen werk en privé, dan is een aparte werktelefoon de investering waard.
Bij groepen voor kinderactiviteiten kun je met je partner of een mede-ouder de groepen onderverdelen: jij in de voetbalgroep, ik in de klasgroep. Spreek af dat je belangrijke dingen naar elkaar doorstuurt. Dan kun je zo de helft van de groepen verlaten. Dat scheelt al veel.
De familiegroep
Veel families hebben een appgroep, vaak inclusief aanhang. En dat is niet altijd een onverdeeld genoegen: je zus die elk kiekje van haar kinderen deelt, een zwager die regelmatig bot uit de hoek komt of licht digibetische ouders die het continu aan de stok hebben met de autocorrect.
Wat maakt het lastig?
Mischa Coster: ‘Families zijn onderling meestal heel vergevingsgezind. Je wordt na een misstap niet zomaar uit de familie gezet. Dat is prettig, maar het zorgt er ook voor dat we nogal direct kunnen zijn tegen elkaar, ook in de familie-appgroep. Zo raak je makkelijk in een kibbelruzie met je zus verzeild.’
Daarnaast zijn volgens Coster de verwachtingen bij familie hoger dan bij andere relaties. ‘Dat maakt het moeilijk om je aan de familie-appgroep te onttrekken. Je hoort er immers bij, het is je familie.’
Hoe los je het elegant op?
Voor de ene familie is de appgroep belangrijker dan voor de andere, blijkt uit onderzoek. Hoe dat bij jou zit, kun je zelf het best inschatten. Wordt de hoeveelheid berichtjes je af en toe echt te veel, geef dat dan aan.
Mischa Coster: ‘Zeg dat je even niet kunt reageren omdat je met iets anders bezig bent. Omdat je familie met je begaan is, zullen ze dat best begrijpen. Dat is aardiger dan de berichtjes van je familie zomaar te negeren.’
