Schrijver Griet op de Beeck over haar suïcidale gedachten

‘Tot voorheen was een dag waarop ik níét verpletterd werd door grote angsten al een goede dag. Pas sinds kort weet ik hoe het voelt om vanuit een diepe innerlijke vrede en een gretig verlangen naar een nieuwe dag in het leven te staan.

Het gaat nu beter met mij dan ik me ooit had kunnen voorstellen. En het is zó’n prettig gevoel zeker te weten dat dit geen illusie is die ik in stand probeer te houden, zoals voorheen, maar een fundamentele verandering.

Suïcidale gedachten heb ik in mijn leven vaker gehad, maar zo’n drieënhalf jaar geleden belandde ik echt op een dieptepunt. Ik was al meer dan tien jaar in therapie en had voor mijn gevoel zo hard mijn best gedaan om met mijn belemmerende verleden af te rekenen, maar het wilde maar niet lukken.

Als er iets ellendigs gebeurde zat ik meteen weer zó diep dat ik wel van het dak wilde springen, omdat de diepe pijn die ik voelde niet te harden was en maar bleef aanhouden. Als dit het beste is wat ik kan bereiken, dacht ik, dan moet ik hier maar niet meer zijn.

Ik ben in structurele onveiligheid opgegroeid. Mijn vader had een drankprobleem en heeft mijn oudste zus en mij jarenlang seksueel misbruikt. Mijn moeder was ook op geen enkele manier een stabiele factor, en ze maakten ook samen vaak ruzie.

Voor mijn broer, zussen en mij was het moeilijk om allianties te vormen, want met een verdeel-en-heerstactiek werden we uit elkaar gespeeld. In grote eenzaamheid moesten we het zelf maar zien te redden. Dat alles heeft zware sporen nagelaten in mijn volwassen leven, waar ik lang blind voor ben geweest.’

Gezinsdynamiek

‘Toen mijn oudste zus vertelde dat ze door mijn vader was misbruikt, werd ze door de hele familie niet geloofd en verstoten. Vreemd hoe zo’n gezinsdynamiek werkt. Pas jaren later zei mijn broer dat haar verhaal klopte; hij had zich met vertraging herinnerd hoe hij ooit eens een deur had opengetrokken en had gezien wat niet gezien mocht worden.

Ook ik heb met vertraging herinneringen teruggekregen, toen ik al in de veertig was. Inmiddels heb ik er tientallen, maar lange tijd had ik maar drie flashbacks. Die kreeg ik pas nadat mijn vader was gestorven. Tekenen zijn er altijd al geweest, alleen wist ik niet wat ze betekenden.

Een voorbeeld daarvan was toen mijn vader in het ziekenhuis op zijn sterfbed lag en ik bij uitzondering alleen met hem in de kamer was omdat mijn moeder even naar huis was. Hij vroeg of ik zijn hand wilde vasthouden; een normale vraag voor iemand die stervende is.

Maar alles in mij kwam in opstand, ik voelde een immense weerzin bij het idee zijn hand vast te pakken – een hand! Ik vond dat ik een stervende man zo’n verzoek niet kon weigeren, dus ik pakte zijn hand en zat daar in totale paniek en verkrampt van angst.

Terwijl ik wist dat ze naar huis was, voelde ik enorme angst dat mijn moeder zou binnenkomen en ik begreep niet waarom in hemelsnaam. Toen een verpleegster binnenkwam had ik een excuus om die hand weer los te laten en te vertrekken.

In de auto kreeg ik mijn eerste paniekaanval. Ik besefte dat hier iets heel vreemds gebeurde, maar begreep niet wat er aan de hand was.

Na zijn dood kreeg ik voor de tweede keer anorexia. Na het intakegesprek bij een eetstoornissenkliniek, waarbij me allerlei vragen werden gesteld, zei de hoofdpsychiater: “Dit wijst allemaal zwaar in de richting van seksueel misbruik.”

Ik kreeg flashbacks; beelden die zelfs de schrijver in mij niet zou kunnen verzinnen. Steeds duidelijker werd dat de waarheid die ik zo lang had weggedrukt écht was: tussen mijn vijfde en negende jaar ben ik door mijn vader seksueel misbruikt.

Mijn overlevingstechniek was altijd om mijzelf zoveel mogelijk weg te cijferen voor anderen en conflicten te vermijden. Met man en macht probeerde ik er aan de buitenkant uit te zien als iemand die de zaken op een rij had, altijd maar doorging, met een glimlach op mijn gezicht.

Maar thuis kwijnde ik weg van ellende, verdriet en enorme angsten. Ik werd gekweld door een combinatie van zelfhaat en walging en was niet in staat me werkelijk te verbinden met een ander, ik wist niet hoe dat moest. Het resultaat was een schrijnende eenzaamheid, een diep gevoel van leegte, en een gigantische anxiety.’

Positieve stappen

‘De therapeut bij wie ik liep, luisterde echt naar mij en gaf me het gevoel dat er hoop was om hieruit te komen en me beter te voelen. Ik zette inderdaad een paar positieve stappen: ik begon met schrijven, beëindigde een paar ongezonde relaties.

Maar na tien jaar waren de interne ziekelijke onrust en zelfhaat nog steeds even sterk als daarvoor. Als ik daarover vragen stelde, zei zij: “Maar jij hebt geen idee meer waar je vandaan komt. Het gaat al zoveel beter met jou. Je moet gewoon blijven komen en blijven praten. Zo’n proces duurt nu eenmaal lang.” Ik geloofde haar.

Ze nodigde me uit om bij elke angst of twijfel, op elk moment dat ik advies nodig had, haar te sms’en. Later begon ze ook aanspraak op mij te maken: ze wilde met me uitgaan en vroeg me om relatieadvies. Soms belde ze me laat op de avond stomdronken op. Zij was ook degene die mijn relatie ging redden.

Mijn vriend, die zich niet aan mij wilde binden, was ook bij haar onder behandeling. Tegen mij zei ze steeds dat het goed zou komen, dat we samen onder één dak zouden eindigen, ik moest geduld hebben. Dus toen ze om financiële hulp vroeg omdat ze anders zou moeten stoppen als therapeut, voelde dat voor mij alsof ik mijn hele leven zou verliezen: mijn therapeut én mijn relatie.

Ik deed alles om haar op de rails te houden, zowel emotioneel als praktisch en financieel. Zelf durfde ik bijna niet te handelen zonder haar goedkeuring. Ze zei altijd: “Jij ziet het allemaal niet helder, omdat het je angsten zijn die spreken. Maar ik bekijk de zaken objectief, dus geloof me maar als ik zeg dat het zus of zo is.”

En dat deed ik, jarenlang. Ik was ervan overtuigd dat ik de beste therapeut van de wereld had, die het allemaal heel scherp zag – goddank had ik haar. Hoe is het mogelijk dat ik niet in de gaten had dat ik totaal co-dependent was geworden.’

Kantelmoment

‘Toen mijn vriend tijdens de coronalockdown zei: ik stop ermee, viel ik in een zeer diepe put. Ik onderzocht wat de meest pijnloze manier zou zijn om een einde aan mijn leven te maken.

Ooit heb ik geprobeerd van een brug te springen, maar het is heel akelig als je daar bovenop staat met die diepte onder je. Dus ik verzon manieren die niet dat soort moed vereisten. Ik stelde het alleen maar uit omdat ik me verantwoordelijk voelde voor mijn jonge hondje Uma.

Op een gegeven moment stelde een vriendin voor om samen een opleiding te volgen tot therapeut. Ik stemde in, vanuit de gedachte dat ik misschien nog één keer iets moest proberen om te kijken of het dan beter zou gaan. Dat was een kantelmoment.

Mijn vriend had ik gevraagd of hij niet nog één sessie bij onze therapeut wilde doen voordat hij een finaal besluit zou nemen. Vervolgens belde mijn therapeut: “Ik ga het je toch maar zeggen: hij heeft een burn-out, maar je moet nog even volhouden, want als hij daar uitkomt, dan zal hij er helemaal voor je zijn en bij jou willen komen wonen. Maar dat heeft wel even tijd nodig.” Ik besloot te wachten en te hopen.

Op een dag werd ik uitgenodigd bij een diner met psychotherapeut Esther Perel; ze was in België en had toen ze te gast was in Zomergasten de aflevering met mij opgestuurd gekregen als voorbeeld. Het klikte en we spraken honderduit.

“Dat klinkt als een heel vreemd verhaal, dat van jouw therapeut,” zei ze tegen me. Dat kwam binnen. Toen ik later via haar psychiater Bessel van der Kolk leerde kennen, trok ook hij zijn wenkbrauwen op en liet me inzien dat ik in al die jaren eigenlijk maar weinig progressie had geboekt.

We waren op een meeting in Costa Rica met behandelaars die tot de wereldtop behoorden. Toen ik hun het verhaal vertelde, zakten hun monden open. Arts Gabor Maté hoorde mijn verhaal aan en zei: “Mijn god, die therapeut: ren, vlucht nu het nog kan!”’

Verraad

‘Uiteindelijk vond ik de moed om de relatie met mijn vriend te verbreken – en toen bleek dat hij helemaal geen burn-out had en ook geen relatie meer met mij wilde, maar dat onze therapeut hem had gevraagd om te doen alsof, omdat ik anders zelfmoord zou plegen. Hij was opgelucht dat ik er eindelijk zelf een punt achter zette.

Hoe de therapeut met mij is omgegaan, voelt voor mij als het grootste verraad in mijn volwassen leven. Ze heeft het misschien niet slecht bedoeld, maar is wel als therapeut alle grenzen overgegaan en heeft me co-dependent van haar gemaakt.

Ik zou nooit zo lang in die relatie zijn gebleven als zij niet steeds had herhaald dat het goed zou komen, want mijn diepste gevoel zei dat het zinloos was. Maar zij hield me voor dat zij het beter kon beoordelen dan ik. En dan voelde ik me weer een slechte cliënt die te weinig progressie boekte.’

Levensangst

‘Ik beëindigde de relatie met haar tijdens de therapeutenweek op Costa Rica. Richard Schwartz, de grondlegger van de Internal Family Systems-therapie (IFS), vroeg hoe het met me ging. Afschuwelijk, zoveel levensangst voelde ik, ik kon nauwelijks ademen, het was gewoon niet te doen.

“Kom straks even langs voor een sessie,” zei hij. Met IFS ga je terug naar de jongere versies van jezelf die ooit klem zijn komen te zitten en van daaruit bepaalde overtuigingen en gedragingen hebben ontwikkeld.

De levensangst die ik voelde, kende ik goed; daarmee werd ik elke dag wakker. Tijdens de IFS-sessie maakte ik contact met de jongere versie bij wie die angst ooit is ontstaan. Ik kreeg taferelen te zien die dat meisje had meegemaakt en kon voelen hoe heftig dat allemaal was, en van daaruit met diep medeleven naar haar kijken.

Na 45 minuten liep ik met een totaal opgelucht gevoel naar buiten, een gevoel dat ik nog nooit in mijn leven had ervaren. Ik durfde niet te geloven dat dit blijvend zou zijn, maar dat is het wel gebleken.

Het klinkt nu misschien alsof IFS een quick fix is, maar dat is natuurlijk niet zo. Als je trauma hebt meegemaakt, ben je niet in één sessie klaar; er komen steeds andere dingen naar boven. Ik heb niet maar één gewond kind in mij, maar een buslading vol. Later hebben we bijvoorbeeld tijdens een andere sessie mijn eetstoornis genezen en ik ben ook van die innerlijke negatieve stemmen af.

IFS is een prachtige manier om je naar de diepste pijn te brengen zonder je onderweg te beschadigen, op jouw tempo. En je bent in de veiligste handen, namelijk die van jezelf. Want binnen IFS-therapie heb je niet een alwetende therapeut die jou even gaat zitten analyseren; je bent zelf degene die het werk doet.’

Ongelooflijk cadeau

‘Als je mij had voorspeld dat ik me ooit zo goed zou voelen als nu, had ik nooit geloofd dat dat mogelijk was. Dat is een ongelooflijk cadeau. Ik heb geen issues meer met eten of mijn gewicht, ik word niet meer verteerd door zelfhaat, maar vind mezelf oké. Ik ben een feilbaar mens en daar kan ik mee leven.

Ik omarm de waarheid van mijn verleden en de consequenties die dat heeft gehad. Het was verschrikkelijk, maar dat was toen. Het is voorbij en ik leef nu.

Ik heb ook andere trainingen en therapievormen gevolgd, zoals EMDR en PCS (Psychological Counseling Services, red.) van Marcus Earle. Maar IFS was de rode draad en daarom ben ik uiteindelijk IFS-therapeut geworden – om anderen te helpen ook op die plek terecht te komen.

Ook het diepste trauma kan worden geheeld, daarvan ben ik nu ten volle overtuigd – mits je een goede therapeut bezoekt, zoals ik uit eigen ervaring weet. Je moet als therapeut je huiswerk heel goed hebben gedaan.

Natuurlijk heb ik het grote geluk gehad dat ik van de grote meesters zelf heb mogen leren. Juist daarom wil ik dat graag aan anderen teruggeven. Zodat ze net als ik op een punt geraken waarvan ze nooit hadden gedacht er ooit te kunnen komen.’

In haar nieuwe boek Het wordt nooit beter vertelt Griet Op de Beeck (1973) over haar eigen zoektocht om te leren vrij en voluit te leven en wat dat voor de lezer kan betekenen. Het verschijnt op 29 oktober 2024 bij Prometheus, € 23,99. In oktober opent ze ook haar eigen praktijk als therapeut.