Waarom we opbloeien van zonlicht

1. De zon zet onze biologische klok gelijk

Licht helpt om onze biologische klok gelijk te zetten bij het ingaan van de zomertijd. Die klok hebben we allemaal, maar hoe snel hij loopt hangt af van ons chronotype.

Bij avondmensen loopt hij wat trager, ze worden gemiddeld later wakker en later actief. Een uur eerder moeten opstaan heeft dan behoorlijk wat impact.

Uit een onderzoek waarbij de deelnemers acht weken werden gevolgd, bleek dat de biologische klok van avondmensen zich bovendien minder goed aanpast, waardoor hun slaap-waakritme extra uit de pas gaat lopen.

Het leidt tot vermoeidheid, een slechter humeur en honger op onhandige tijden, en blijkt zelfs de kans te vergroten op onder meer kanker en de ziekte van Alzheimer.

2. De zon helpt ons ontwaken

Het eerste wat je zou moeten doen als de wekker gaat, is de gordijnen opengooien en voor het raam gaan staan.

Zonlicht bestaat namelijk uit blauwe, groene, gele, oranje en rode lichtstralen en in de ochtend – om precies te zijn: de eerste vier uur na zonsopgang – is de concentratie blauw licht het hoogst.

Als dat in onze iris valt, remt het de aanmaak van het slaaphormoon melatonine in ons brein. Dat maakt ons wakker en alert, maar het doet meer: bij zowel Japans onderzoek onder ouderen als Amerikaans onderzoek onder vrouwen rapporteerden de deelnemers een afname van depressieve gevoelens als ze ’s morgens direct de gordijnen openschoven.

3. De zon levert vitamine D

Zonnestralen maken vitamine D aan als ze op onze huid vallen. Iets wat we nu goed kunnen gebruiken, want na de winter heeft een flink deel van de mensen een tekort opgebouwd.

In recent onderzoek naar de effecten van vitamine D zijn sterke aanwijzingen gevonden dat het de groei remt van verschillende soorten kankercellen en beschermt tegen hartziekten en diabetes.

Zeker is dat het onze botten, spieren en immuunsysteem versterkt én depressieve gevoelens vermindert – vitamine D stimuleert namelijk de aanmaak van serotonine en dopamine in ons brein.

Een vitamine D-pil is veel minder effectief dan de zon, dus hup naar buiten. Afhankelijk van je huidtype is dagelijks 15 tot 30 minuten zon op de huid van bijvoorbeeld je handen genoeg. Maar wel als de zon hoog staat en zónder factor 50.

4. De zon zorgt voor een betere nachtrust

Opvallend genoeg helpt licht ons ook aan een betere nachtrust, mits we dat goed plannen: hoe vroeger we ’s morgens blauw licht meepakken, hoe eerder en dieper we ’s nachts slapen. ’s Avonds helpt juist warm licht daarbij, vooral de roodtinten die de ondergaande zon uitstraalt.

Dat licht heeft de langste golflengte, bevat de minste energie en heeft geen remmende werking op de aanmaak van het slaaphormoon melatonine. Daarom is het goed om de verlichting in huis ’s avonds zachter en warmer te maken.

Dat het blauwe licht dat van onze beeldschermen afstraalt voor slapeloze nachten zou zorgen, blijkt volgens de laatste inzichten wel mee te vallen; het is namelijk niet te vergelijken met de lichtsterkte buiten.

Bovendien zetten we het licht van onze schermen ’s avonds doorgaans al zachter – op veel telefoons kun je instellen dat dat automatisch gaat – omdat het anders te fel is voor onze ogen. Naar onrustige filmpjes kijken is wel af te raden, maar dat heeft niets met licht te maken: een spannend boek houdt ons net zo goed wakker.

5. De zon houdt ons alert

Tussen twaalf en drie uur ’s middags staat de zon op haar hoogst en is het licht het helderst met naast blauwe ook veel groene stralen. Dat houdt ons gedurende de dag actief en alert.

Alleen jammer dat we gemiddeld zo’n 80 tot zelfs 90 procent van de tijd binnen zitten, op kantoor bijvoorbeeld. In de Arbowet is vastgelegd dat het licht in kantoorpanden een sterkte van 500 lux moet hebben, maar dat is te weinig, stelt chronobioloog Marijke Gordijn.

Ze berekende samen met wetenschappers van de Rijksuniversiteit Groningen dat we zeker zo’n 1000 lux nodig hebben. Het verklaart dat veel mensen om drie uur al zitten te gapen: het slaaphormoon melatonine roert zich te vroeg.

Bovendien zijn er aanwijzingen dat lichtgebrek somberheid, een te grote eetlust (met bijbehorende vetrollen), lichtgeraaktheid en een minder goed functionerend immuunsysteem tot gevolg kan hebben.

Bij een raam zitten helpt al; tuur dan regelmatig naar buiten zodat er daglicht in je ogen kan vallen. En met een middagwandeling pak je zelfs op een bewolkte dag al gauw 4000 lux mee. Overigens: hoe ouder we zijn, hoe meer licht we nodig hebben om alert te blijven.

Bronnen o.a.: O. Osibona, Lighting in the home and health (…), International Journal of Environmental Research and Public Health, 2021 / G.B. Parker e.a., Vitamin D and depression, Journal of Affective Disorders, 2017 / K.V. Allebrandt e.a., Chronotype and sleep duration. The influence of season of assessment, Chronobiology International 2015 / S.M. Mattingly e.a., The effects of seasons and weather on sleep patterns measured through longitudinal multimodal sensing, NPJ Digital magazine, 2021