Boeken van de maand januari

Het trauma van wat er niet was

Veel psychische klachten komen voort uit het gevoelsarme klimaat waarin mensen opgroeiden en de beperkte emotionele beschikbaarheid van ouders, stelt ex-psychiater Bram Bakker in Oud zeer. Naast verhalen over zijn cliënten vertelt hij hoe dit ‘oud zeer’ bij hem pas na zijn vijftigste de kop opstak.

Over de reguliere ggz-behandelingen is hij kritisch. Schematherapie, waarbij je je bewust wordt van je overtuigingen, vindt hij te cognitief: dat je iets weet, betekent nog niet dat je het ook voelt.

Meer heil ziet hij in familieopstellingen, een niet-bewezen methode waarbij ervaren centraal staat. De aandacht voor wat van generatie op generatie wordt doorgegeven vindt hij een grote meerwaarde.

Ook lichaamswerk, dat in opkomst is en waarbij je pijnlijke emoties leert herkennen en hanteren, kan op zijn waardering rekenen.

Bram Bakker, Oud zeer. Over vroeger dat nog pijn doet, Lucht, € 21,99

Efficiëntiekeurslijf

Verlies je geen tijd aan onnodige klussen zoals boodschappen doen, koken of je overhemden strijken? En bepaalt je stappenteller of je nog een rondje gaat lopen of niet?

Dan schiet je mogelijk door in efficiëntie en zelfoptimalisatie en ben je zoals journalist Tom Grosfeld het noemt een ‘agendahedonist’. Door geen tijd te verspillen en continu de beste versie van jezelf te willen zijn, buit je jezelf uit op een manier die geen werkgever doet.

Je kunt het tij keren door weer écht moeite voor dingen te doen en je open te stellen voor ondoelmatigheid en nutteloosheid.

Doe zelf boodschappen en ga uitgebreid koken in plaats van deze taken uit te besteden. Of doe eens iets wat je gevoel je ingeeft: wandelen, muziek luisteren, wegdromen.

Tom Grosfeld, Agendahedonisme. Hoe onze obsessie met tijdsoptimalisatie leidt tot een dichtgetimmerd bestaan, VN boeken, € 22,99

Lekker voor je brein

Met de jaren neemt onze hersencapaciteit af. Maar door de juiste voeding kunnen we dat proces vertragen.

Hoogleraar psychiatrie Iris Sommer legt op basis van de nieuwste wetenschappelijke inzichten uit hoe voeding het brein fit kan houden, en wat de relatie is tussen hersenen, darmen en immuunsysteem.

Sommige dingen weten we wel, zoals de voordelen van het mediterrane dieet. Maar dat je ook hersenaandoeningen zoals alzheimer en Parkinson kunt tegengaan, is minder bekend.

Het voedingspatroon daarvoor heet BrAiN en bestaat uit (groene blad)groente, fruit, peulvruchten, volle granen, noten, vis, gefermenteerde zuivel, olijfolie en verse kruiden en specerijen.

Het vormt het uitgangspunt voor maar liefst 44 recepten. Van pancakes met rood fruit tot originele bowls en stoofpotjes: Sommer laat zien hoe lekker gezond eten kan zijn.

Iris Sommer, Voed je brein. Gezond eten en drinken voor je hersenen, Hersenstichting, € 29,95

Trippen als therapie

Er is steeds meer aandacht voor de heilzame effecten van psychedelica. Maar hoe werken stoffen als MDMA, ayahuasca, paddo’s en lsd precies, en wat weten we op basis van onderzoek, en wat weten we nog niet?

In Genieten of genezen onderzoekt neuropsycholoog en psychofarmacoloog Kim Kuypers de stand van zaken rond het therapeutisch potentieel van psychedelica.

Het boek leest enerzijds als een pleidooi voor de inzet van deze middelen, omdat de resultaten voor bijvoorbeeld mensen met behandelingsresistente depressie veelbelovend zijn.

Aan de andere kant laat Kuypers zien welke onderzoeken nog moeten plaatsvinden en maakt ze duidelijk dat de middelen alleen werken binnen een therapeutische setting.

Dat maakt het een transparant boek voor iedereen die als professional of vanuit persoonlijke interesse op de hoogte wil zijn van de therapeutische werking van psychedelica.

Kim Kuypers, Genieten of genezen. Hoe psychedelica kunnen helpen je mentaal gezond te maken, Prometheus, € 22,50

Andere blik op depressie

Vergeleken met onze verre voorouders hebben we het relatief goed. We leven langer en zijn gezonder dan ooit. Toch kampen veel mensen met psychische problemen. Hoe kan dat?

Het is een vraag die de Zweedse psychiater Anders Hansen al zijn hele professionele leven bezighoudt. In Het ongelukkige brein bekijkt hij dit vraagstuk door de bril van de evolutie en biologie.

Je staat er misschien niet bij stil, maar wij zijn nakomelingen van de paar mensen die niet in het kraambed zijn gestorven, en die alle infecties, gevechten en hongersnoden hebben overleefd.

Dat lukte ze juist dankzij angst en depressie. En als hun nakomelingen hebben ook wij last van negatieve gevoelens.

‘Je goed voelen’ staat vaak bovenaan ons verlanglijstje, aldus Hansen. Maar het is slechts één van de vele tools in de evolutionaire gereedschapskist. Gevoelens van welbehagen zijn altijd van voorbijgaande aard, anders zouden ze hun werk niet kunnen doen: je motiveren.

‘Verwachten dat je je altijd maar goed voelt, is net zo onrealistisch als verwachten dat de banaan op de keukentafel voor de rest van je leven je honger zal stillen. Zo zit je gewoonweg niet in elkaar.’

Angst voelen is dus geen teken dat er iets mis met je is, zoals Hansens cliënten soms denken, maar juist dat je volkomen normaal functioneert.

Hansen werpt ook, samen met een groeiend aantal wetenschappers, een interessant licht op depressie: dat zou een ontstekingsziekte zijn. Wat in het verleden ontstekingen veroorzaakte – bacteriën, virussen en verwondingen – was vaak van voorbijgaande aard.

Tegenwoordig worden we blootgesteld aan andere stressoren die tot ontstekingen leiden: zittend leven, zwaarlijvigheid, stress, junkfood, roken, milieuverontreiniging.

En ook nog eens chronisch; de moderne mens heeft dan ook een chronisch hoge ontstekingsgraad. Het lichaam reageert op elke ontsteking, ongeacht de oorzaak, alsof het wordt aangevallen door virussen en bacteriën.

Als reactie daarop creëren de hersenen emoties die maken dat we ons terugtrekken en in de ruststand gaan. Het resultaat: een depressie.

Hansen draagt ook oplossingen aan. Zo wijdt hij een lang hoofdstuk aan het belang van beweging, dat zo verhelderend en inzichtelijk is geschreven dat je meteen je sportschoenen aantrekt.

Anders Hansen, Het ongelukkige brein. Waarom voelen we ons zo slecht terwijl we het zo goed hebben?, Lev, € 22,99