John Gottman: ‘Blijf vooral veel verwachten van de liefde’

Laat hem zien hoe twee geliefden samen zijn en John Gottman kan met meer dan negentig procent zekerheid voorspellen of ze zullen scheiden. In zijn ­laboratorium aan de Universiteit van Washington, liefkozend het Love Lab genoemd, observeerde de Amerikaanse psycholoog de liefde van honderden stellen.

Hij mat hun hartslag, bestudeerde hun emoties, en keek hoe ze ruzieden. Zo ontrafelde hij stukje bij beetje het geheim van succesvolle stellen, door hem ook wel de ‘masters of relationships’ genoemd. Wat maakt dat zij wél gelukkig blijven met elkaar, terwijl andere koppels de eindstreep niet halen?

Dat hij de relatie van andere stellen kan doorzien, is misschien wel de reden dat hij en zijn vrouw Julie niet vaker worden uitgenodigd voor etentjes, grapt Gottman op zijn website. Zelf vindt hij het niet zozeer belangrijk dat hij kan voorspellen welk koppel uit ­elkaar zal gaan, maar dat hij ontdekt welk gedrag de kans op een scheiding verhoogt. ‘Want als we dat weten, ­kunnen we ingrijpen.’

Op het congres Creating Connections gaf Gottman een lezing samen met zijn vrouw Julie Schwartz Gottman. Zij is ook psycholoog; samen leiden ze het Gottman Institute, waar je terechtkunt als je je relatie wilt verbeteren.

Tijdens het interview luisteren beiden aandachtig naar elkaars antwoorden en vullen ze elkaar glimlachend aan. Als Julie tijdens het fotograferen last krijgt van haar knie, vraagt John haar bezorgd of het wel gaat. Dat ze hun eigen onderzoeksuitkomsten in praktijk brengen, is duidelijk.

Als ik hier zat met met mijn partner, hoe zouden jullie dan kunnen zien of onze relatie goed was?

Julie Schwartz Gottman: ‘Eerst vragen we je om de geschiedenis van jullie ­relatie te beschrijven. Hoe hebben jullie elkaar ontmoet? Wat was de eerste indruk die jullie van elkaar hadden? Hoe besloten jullie dat je samen zou doorgaan?

We kijken daarbij niet alleen naar de inhoud van het gesprek, maar vooral naar wat er zich tussen jullie beiden ­afspeelt als je je verhaal vertelt. Zien we bewijs dat jullie gek zijn op elkaar en ­elkaar bewonderen? Dat jullie meer een “wij” zijn dan in plaats van twee keer een “ik”?

Ook vragen we jullie om over een meningsverschil te praten. We doen dan niets en observeren: geef je de ander de schuld? Plaats je jezelf boven je partner? Is je partner defensief? Of laat je je juist door je partner beïnvloeden? Dat je zegt: goed punt.’

John Gottman: ‘Die informatie verzamelen we om te kijken hoe het ervoor staat in drie domeinen. Of er genoeg positieve dingen in de relatie zijn, zoals vriendschap, intimiteit en speelsheid. Hoe jullie omgaan met conflicten en verschillen in persoonlijkheid. En hoe jullie bouwen aan een gezamenlijk betekenisvol leven met jullie eigen waarden en doelen.’

Jullie hebben honderden stellen gezien. Wat is tegenwoordig het grootste probleem?

John: ‘Mensen houden op elkaar het hof te maken en met elkaar te praten, vooral als er kinderen komen. Ze zijn alleen nog maar gericht op de dagelijkse beslommeringen en op de boel draaiende houden.

Ze verwaarlozen hun relatie, omdat ze denken dat die wel goed zit. Maar ook al heb je een Rolls-Royce, als je die verwaarloost, zal hij er uiteindelijk mee ophouden. Hetzelfde geldt voor een relatie: je moet haar onderhouden.

Ik ken een onderzoek waarin ­camera’s werden opgehangen bij mensen thuis. En wat denk je? Geliefden praten slechts 35 minuten per week met elkaar! 35 minuten, waarvan het grootste deel van de gesprekken gaat over klusjes. Bel jij de loodgieter even. Wie haalt de kinderen morgen op? Vergeet niet dat je moeder morgen langskomt.

Dat zijn niet de gesprekken die de intimiteit vergroten. Het is niet: wat gebeurt er op dit moment in je leven? Wat zijn jouw gedachten over je werk en de kinderen? Hoe zie jij de toekomst? Waar verlang je naar?’

Julie: ‘Het gaat erom dat je je relatie prioriteit geeft, óók als er kinderen zijn.’

‘Vroeger was alles beter’ – geldt dat ook voor relaties?

Julie: ‘Nee, ik denk niet dat huwelijken zoveel beter waren voordat de echtscheidingspercentages explodeerden. Natuurlijk waren er stellen die een goede relatie hadden, maar er waren ook veel mensen – vooral vrouwen – die erg ­ongelukkig waren in de liefde. Het verschil is dat vrouwen nu financieel onafhankelijker zijn en de mogelijkheid hebben om te scheiden.’

John: ‘Wel wordt er tegenwoordig meer verwacht van mannen. Ze moeten niet alleen het gezin onderhouden, maar ook goede vrienden en minnaars zijn, én geweldige vaders.’

Verwachten we te veel van de liefde?

John: ‘Dat is iets wat veel gezegd wordt. Een onderzoeker van de universiteit van North Carolina heeft precies dat idee onderzocht: of het loont om je verwachtingen van je relatie te temperen. Hij ontdekte het tegenovergestelde; dat mensen die dat doen juist erg ongelukkig zijn.

Het gelukkigst waren mensen die hun verwachtingen van de liefde hoog hielden, die verwachtten dat ze werden bejegend met vriendelijkheid, affectie en compassie. Zijn advies is dus om hoge verwachtingen te blijven houden. Als je partner zich egoïstisch gedraagt of je negeert, maak daar stampij over: zeg dat je een dergelijke behandeling niet pikt. Verwachten dat je wordt gekoesterd is heel redelijk.’

Julie: ‘Maar er zijn ook verwachtingen die niet realistisch zijn. Bijvoorbeeld dat het gevoel dat je hebt als je net verliefd bent, zal voortduren. Wel kan de liefde dieper worden als je aan je relatie blijft werken: als je je kennis over je partner blijft updaten en blijft openstaan voor wie de ander is. Ook is het niet realistisch om te denken dat er nooit problemen zullen zijn. Maakt niet uit hoe goed je relatie is, er zullen altijd momenten zijn waarop je elkaar kwetst.’

U zegt dat 69 procent van de problemen in een relatie onoplosbaar is.

John: ‘Een bevriende familietherapeut zei ooit: elk huwelijk is een vergissing. Het gaat erom wat je met die vergissing doet. Hij bedoelt hiermee dat er altijd mismatches zullen zijn. Soms vinden we zelfs de dingen die we aanvankelijk aantrekkelijk vonden in onze partner later juist heel erg irritant.’

Julie: ‘Die onoplosbare problemen komen door botsende karakters of andere voorkeuren voor hoe je je leven inricht. Je kunt je partner niet veranderen, maar wat “masters of relationships” wel doen is proberen het standpunt van de ander te zien. Dan wordt het een dialoog in plaats van “jij hebt ongelijk, ik heb gelijk”. Het is de gedachte: “ik houd van je, ik zou je nooit vragen te veranderen, maar verander alsjeblieft.” Er is dus een zekere lichtheid en humor.’

John: ‘Succesvolle stellen leggen elkaars positieve punten onder een vergrootglas en maken de negatieve punten minder belangrijk. Zij zeggen als het ware: met die kleine dingetjes kan ik wel leven, de grote dingen zijn zo goed, ik ben een ­geluksvogel. Niet-succesvolle stellen richten zich juist op elkaars beperkingen. Zij koesteren niet wat ze hebben en kijken steeds om zich heen of er iets beters te vinden is. En dan sterft de liefde.’

Ruziemaken met je partner is an sich niet erg, maar het gaat om de manier waarop je dat doet, zegt u.

Julie: ‘Inderdaad. Soms raken mensen tijdens een ruzie zo overspoeld door hun emoties dat hun hartslag stijgt naar meer dan 100 slagen per minuut. Ze kunnen dan niet meer goed nadenken, de hersenen schakelen zich als het ware uit. ­Alles wat mensen dan nog zien en horen zijn aanvallen. Het is slimmer om op zo’n moment tegen je partner te zeggen dat je een pauze nodig hebt om even te kalmeren.’

U ontdekte dat er vier soorten ruziegedrag zijn die de scheidingskans vergroten: als mensen hun kritiek op de persoon richten in plaats van over specifiek gedrag te klagen; als ze bij verwijten meteen in de verdediging schieten; als ze een muur optrekken en als ze minachtend worden.

Julie: ‘Ja, en minachting is van deze vier het meest desastreus voor je relatie. Omdat je eigenlijk zegt: jij bent minder dan ik, ik sta boven je en ik walg van je. Ik hoor wat je zegt, maar ik vind het belachelijk.

John zag in zijn onderzoek dat minachting niet alleen de relatie ondermijnt, maar ook de gezondheid van beide partners aantast. Van de luisteraar én van degene die zich minachtend uitlaat. Omdat er zoveel negatieve gevoelens bij komen kijken.’

John: ‘Minachting ondermijnt respect, en zonder respect kun je geen liefde hebben – wel lust, maar geen liefde. Als je niet het gevoel hebt dat je partner je respecteert of bewondert, dan voel je je erg waardeloos en eenzaam. Liefde kan niet bloeien op zo’n ondergrond, het is alsof je een plant probeert te laten groeien in de woestijn.’

Julie: ‘Dat zou nog wel lukken met veel water. Het is eerder alsof je iets probeert te planten in zoute grond.’

U ontdekte dat er tegenover elke negatieve interactie minstens vijf positieve moeten staan. Hoe doe je dat?

John: ‘Dat is tijdens een ruzie; normaal gesproken moet die verhouding zelfs 20:1 zijn! In een relatie doen zich steeds kleine mogelijkheden voor tot positieve interactie. De kunst is om die aan te grijpen, in plaats van je af te wenden. Niet de hele tijd hoor, maar succesvolle stellen doen het toch zeker wel 68 procent van de tijd.’

Julie: ‘En dat kunnen heel kleine dingen zijn. Stel: je partner is de krant aan het lezen en maakt een opmerking. Je kunt het negeren en doorgaan met je eigen stuk van de krant, of je zegt: “goh, interessant.” Het is een kleine manier waarop je partner om je aandacht vraagt, maar daarop ingaan is een erg krachtig middel om je relatie te verbeteren.’

Dus je hoeft geen diners bij kaarslicht te organiseren.

Julie: ‘Inderdaad!’

John: ‘Maar dat is geen slecht idee hoor. Waar wij erg trots op zijn in onze relatie is dat we jaarlijks op huwelijksreis gaan, dit jaar doen we dat voor de veertiende keer. We gaan altijd naar hetzelfde bed en breakfast, huren dezelfde kamer en nemen onze kajak mee.

Iedere keer hebben we een geweldige tijd. Het is belangrijk om de romantiek levend te houden, om intieme gesprekken te voeren en je partner te koesteren. Je wilt niet dat de liefde bedrijven als laatste klusje op je to-do-lijst komt te staan. Dus ja, die diners bij kaarslicht doen er wel degelijk toe.’

Tot slot: als jullie één advies zouden kunnen geven dat iedereen direct kan toepassen in de liefde, wat zou dat zijn?

Julie: ‘Vraag je partner wat zijn of haar diepste dromen zijn.’

John: ‘Vraag je partner: hoe kan ik nog beter van je houden?’

John Gottman (1942) is emeritus ­hoogleraar aan de universiteit van ­Washington. In 2007 werd hij verkozen tot een van de tien invloedrijkste therapeuten van de voorgaande 25 jaar. Hij ontwikkelde meerdere modellen om de stabiliteit van huwelijken te voorspellen.

Hij publiceerde bijna 200 wetenschappelijke artikelen en schreef tientallen boeken over relaties, waaronder het bekende De zeven pijlers van een goede relatie. Samen met zijn vrouw Julie Schwartz Gottman zette hij het Gottman Institute op, waar zij mensen helpen om hun relatie te verbeteren.

• Je liefdesrelatie verdiepen? Dat kan op een laagdrempelige manier met de online trainingen van Psychologie Academy. 
• Liever lezen? De Gottmans schreven het boek ‘Versterk de liefde in 7 dagen‘