Column Sterre van Leer: Het grote blauw

Hier op het eiland vormt zich al vanaf het paasweekend een steeds langere rij van Duitse nummerborden in de richting van de kust, als palingen op weg naar de paargronden. ‘Zee’ en ‘vakantie’ horen bij elkaar – dat gaat al terug tot lang voor de uitvinding van de beachclubs en de caipirinha’s. Zee is wegdromen, tot rust komen, herstellen. Denk aan een plek die rust geeft, nieuwe energie en troost; waar je kunt uithuilen, op krachten komen, waar liefdes opbloeien en as verstrooid wordt – en je kunt de golven al bijna horen aanrollen.

Psychologen hebben de laatste decennia allerlei hypotheses geopperd om dat helende effect te verklaren. Sommige onderzoekers zoeken het in de inwerking van zonlicht op blote huid, of de onderdompeling in geuren, geluiden en sensaties. Anderen wijzen op de kleur blauw waar we aantoonbaar rustig van worden (hoewel iedereen die dicht bij de kust woont weet dat de zee minstens zo vaak grijs is, of groen, of geel). Zijn het dan de negatief geladen ionen in de lucht die onze stemming verbeteren als we ze inademen, vergelijkbaar met de nevel na een flinke regenbui? Het geluid van de branding, dat onze hersengolven reguleert en zo een rustgevend effect heeft op ons zenuwstelsel? De afwezigheid van visuele ruis? Nostalgie? Of is het onze evolutionaire afhankelijkheid van water, die maakt we ons vanzelf meer ontspannen gaan voelen als we er alleen al rustig naar liggen te kijken vanaf een strandhanddoekje?

Toen ik gisteren het zoute water uit mijn haar kneep, viel me nog iets anders in. Ik dacht aan het beroemde citaat dat Mandela aanhaalde bij zijn inauguratie: dat we veel groter en krachtiger zijn dan we denken, en dat dat ons beangstigt. Maar je hoeft maar een flinke duik in de branding te nemen om te weten dat het omgekeerde minstens zo waar is: de zee doet ons beseffen dat we veel kleiner zijn dan we denken. En juist dat is zo geruststellend. Want tegen het eindeloze ritme van de branding vallen je eigen bekommernissen weg. Het grote blauw absorbeert alles: liefdesverdriet, twijfel, kleine zorgen, grote angsten.
Het is precies die relativering die golfsurfen zo therapeutisch maakt. Je speelt met krachten die veel groter zijn dan jij, en misschien lukt het af en toe om te blijven staan. Maar het besef dat er niets gebeurt als je valt – daar knapt een mens pas echt van op.