Samen met hoogleraar sociale psychologie Agneta Fischer van de Universiteit van Amsterdam, analyseerde hij de microbewegingen van wenkbrauwen, oogleden en mond bij proefpersonen die uiteenlopende vragen moesten beantwoorden. Van neutraal: ‘Welke kleren heb je aan?’ tot emotioneel: ‘Wat gebeurt er als je thuis ruzie hebt?’.
Zo ontmasker je een leugenaar
Wil je weten hoe je een leugenaar herkent? Dat lees je in dit artikel. Let op: het is moeilijker dan...
Lees verderUit het onderzoek bleek dat ieder mens een eigen, vaak terugkomend setje microbewegingen heeft dat in tien minuten zo’n 50 tot 100 keer te zien is. Ilgen: ‘De een trekt bijvoorbeeld relatief vaak zijn wenkbrauwen en bovenste oogleden op. De ander fronst en knijpt veel met de onderste oogleden. Dit persoonlijke setje bewegingen, dat in iedere situatie terugkomt, noemen wij je PNR (Personal Nonverbal Repertoire) en blijkt samen te hangen met je interactiestijl.’ Fischer: ‘We hebben proefpersonen gevraagd hoe ze omgaan met anderen, bijvoorbeeld tijdens een onderhandeling of een ruzie. In hoeverre stellen ze zich dominant of open op, onderdrukken ze hun emoties of juist niet?’
Uit de video-opnamen bleek dat de meeste mensen elementen van verschillende profielen lieten zien en dat per situatie wisselde welk element het meest dominant was. Je persoonlijke profiel kan zelfs een combinatie zijn van vier basis PNR-profielen (zie pagina rechts).
‘Tijdens gesprekken kun je nagaan welk expressie-profiel op dat moment de boventoon voert en daarop inspelen. Op die manier kun je onderhandelingsgesprekken bijvoorbeeld soepeler laten verlopen en conflicten voorkomen, aldus Ilgen. ‘Als iemand bijvoorbeeld vooral het profiel Aanpassen laat zien, dan is het verstandig om eerst rustig kennis te maken. Heeft iemand vooral het profiel Analyseren, dan is het belangrijk om structuur te bieden, zodat de ander weet wat hij of zij van het gesprek kan verwachten.’
Het verband tussen je PNR en gedrag moet nog wel beter wetenschappelijk worden onderbouwd, nuanceert Fischer. Maar Ilgen ervaart in de praktijk dat het zo werkt en daar kunnen met name onderhandelaars en mediators mogelijk baat bij hebben. Alleen vergt dat eerst wel behoorlijk wat oefening. Ilgen: ‘Het begint met echt goed naar iemand te kijken. Wat zie je precies in iemands gezicht?’
Gooit botox geen roet in het eten? Ilgen: ‘Botox kan bewegingen verstillen, waardoor microbewegingen minder duidelijk zijn, maar dat hoeft niet. Bij Dolly Parton zie je in een interview van 2020 zelfs meer bewegingen dan in een interview van 1977. Ook is haar PNR hetzelfde: vooral Toenaderen en Handelen.’
Onderzoeker Herman Ilgen ziet vier basis PNR-profielen die volgens hem vaak samengaan met bepaald gedrag
1. Aanpassen
Geloken oogleden, wit onder de iris en je ogen niet geheel sluiten bij het knipperen – Max Verstappen laat dit bijvoorbeeld vaak zien. Als mensen met dit profiel zich comfortabel voelen, zijn ze loyaal en ondersteunend, en geven ze ruimte aan de ander. Als ze zich niet prettig voelen, trekken ze zich terug. Ze hebben in interactie behoefte aan een ontspannen sfeer, met aandacht voor emoties en ruimte voor hun eigen tempo.
2. Handelen
Optrekken van de wenkbrauwen en bovenste oogleden – veel te zien bij de Amerikaanse vicepresident Kamala Harris. Deze mensen zijn actief, resultaatgericht en nemen vaak het initiatief. Als ze zich niet prettig voelen, kunnen ze dwingend en ongeduldig overkomen. In interactie hebben ze behoefte aan tempo en tegenwicht.
3. Analyseren
Aanspannen onderste oogleden, fronsen, op elkaar persen lippen – de Amerikaanse president Joe Biden heeft bijvoorbeeld dit profiel. Deze mensen zijn bedachtzaam, analytisch sterk en houden van overzicht. Als ze zich niet prettig voelen, kunnen ze wat formeel en afstandelijk overkomen.
4. Toenaderen
Optrekken van de mondhoeken en wangen – vaak te zien bij onder anderen de voetballers Jackie Groenen en Frenkie de Jong. Mensen met dit profiel zijn attent, uitnodigend en soepel in het contact. Als ze zich niet prettig voelen, hebben ze de neiging om negatieve gevoelens te negeren en confrontaties te ontwijken. Ze vinden het vooral belangrijk dat de sfeer prettig en de relatie goed blijft.
