Beleef je huis met je zintuigen

Wie had ooit gedacht dat we zóveel thuis zouden zijn en zo aan huis gekluisterd? En hoe blijft ons huis onder die omstandigheden dan nog steeds een plek waar we ons prettig en veilig voelen? Waar we stress van ons afschudden, plezier maken, lekker eten, het gezellig hebben en uitrusten?

Gelukkig is voor die ervaring geen hip keukeneiland nodig of een badkamer met leistenen vloer: we hoeven alleen maar onze zintuigen op de juiste manier te prikkelen. Want wat we zien, voelen, horen, proeven en ruiken heeft direct invloed op onze gemoedstoestand.

Hoe we ons voordeel kunnen doen met de wetenschappelijke inzichten op dit gebied legt de Engelse zintuigen-expert Russell Jones uit in zijn boek Waarom witte wijn beter smaakt wanneer je naar Blondie luistert.

Aai je tafel

Hout aanraken is rustgevend, ontdekten Japanse wetenschappers. Als proefpersonen hun handen op hout legden, daalden zowel hun hartslag als hersenactiviteit en gleed de spanning als het ware van ze af.

De deelnemers verklaarden dat ze een gerieflijker en relaxter gevoel ervoeren – van warmte en ‘natuurlijkheid’. Hoofdonderzoeker Yoshifumi Miyazaki vermoedt dat dat komt door onze aangeboren band met de natuur – ook wel biofilie genoemd. Evolutionair gezien hebben we als soort namelijk pas 0,01 procent van de tijd doorgebracht in een moderne, bebouwde omgeving.

Uit verscheidene onderzoeken blijkt verder dat aanraking van kunststoffen, zoals pvc en roestvrij staal, juist een stijging van de bloeddruk en meer stressgevoelens veroorzaakt.

Het is dus een goed idee om je handen even over een houten tafel of boekenkast te laten glijden als je na een drukke dag thuiskomt. Vrijwel elk voorwerp van hout voldoet, desnoods een flinke borrelplank.

Groene band

Zet een aantal mooie planten of bloemen neer – met name in de huiskamer omdat je daar veel tijd doorbrengt. Plaats ze zo dat je ze vanaf de bank en de eettafel goed kunt zien. Hiernaar kijken geeft onmiddellijk een huiselijk en ontspannen gevoel, blijkt uit diverse onderzoeken.

Zo lieten dezelfde Japanse wetenschappers proefpersonen in een ruimte zitten waarin bij de ene groep een vaas rozen stond en in de andere – identieke – ruimte niet. Na vier minuten vulden de deelnemers een vragenlijst in terwijl hun hartslag en ademhaling werden gemeten. Die bleken lager bij de rozengroep.

Deze deelnemers gaven ook aan zich meer op hun gemak te voelen dan de proefpersonen die het zonder bloemen moesten doen. Ook hier zou onze band met de natuur een rol kunnen spelen.

Huis met een ziel

Psychologen noemen het sociale snacks: de foto’s van je gezin, vrienden, familie en vakantieavonturen. En ook de voorwerpen die je tijdens een reis hebt gekocht of hebt gekregen van iemand die belangrijk voor je is.

Telkens als je naar deze spullen kijkt, krijg je een kleine emotionele oppepper: een vluchtige, fijne herinnering en het gevoel dat je niet alleen bent. Sociale snacks versterken de positieve gevoelens van het thuiszijn en helpen je herinneren wie je bent.

Bovendien maken ze een ruimte warm en persoonlijk, ze geven die een ‘ziel’. Hang in de hal bijvoorbeeld een prikbord met foto’s op, zodat je die bij thuiskomst meteen ziet, of maak van het toilet een trip down memory lane.

Proefmoment

Ook zonder iets te veranderen in huis kun je je thuisgevoel versterken: door met aandacht te eten en goed te proeven.

Iets lekkers eten en drinken activeert namelijk de aanmaak van dopamine in het beloningssysteem van de hersenen, wat plezierige emoties oproept. Dat effect kun je uitrekken door het eet- en drinkmoment bewust te plannen.

Tijdens een wetenschappelijk onderzoek bleek namelijk dat het dopaminegehalte tijdens het wachten op iets lekkers al net zo hoog was als tijdens het consumeren zelf. Dus stel dat je jezelf om half vier thee met chocolade belooft, dan kom je daarvóór al in een betere stemming.

Daarnaast is het belangrijk dat je de tijd neemt goed te ruiken en te proeven. En ook wat je ziet is van invloed: we vinden wijn uit een wijnglas lekkerder dan uit een beker en chips uit een schaal smaakt beter dan zo uit de zak.

Prop die chocolade daarom niet tijdens het uitpakken van de boodschappen in je mond, maar leg het op een mooi schaaltje, maak thee en zet relaxte muziek op. Zo geniet je er extra lang van.

Dagelijks ritueel

Hoe houd je een goed thuisgevoel met al dat thuiswerken en online lessen volgen? Om te beginnen: heb je geen aparte werkkamer, ga dan liever in de keuken zitten dan in de woonkamer. Die roept associaties met productiviteit en organisatie op, terwijl de belangrijkste emotionele functie van de huiskamer ontspanning is.

Een groot nadeel is dan nog steeds dat we het thuiskomstritueel mislopen, schrijft Russell Jones. Vaste handelingen als je jas aan de kapstok hangen, huisgenoten groeten, theewater opzetten of een glaasje wijn inschenken en dan op de bank ploffen, luiden de overgang in van werk of school naar het leven thuis en zijn daarmee belangrijk voor ons thuisgevoel.

Om te voorkomen dat werk en privé te veel door elkaar heen gaan lopen, kun je bewust een aantal rituele handelingen verrichten na het werken. Berg bijvoorbeeld papieren op, klap je laptop dicht en leg je telefoon weg.

Neem ook even de tijd om de werkdag mentaal af te sluiten. Ga het liefst even de deur uit: een boodschap doen, de hond uitlaten, een rondje wandelen of hardlopen. En geniet daarna van het thuiskomen.

Geur is emotie

De geur van ons huis herkennen we onmiddellijk en zorgt – als het goed is – voor prettige emoties. Reukzin is ons meest onderschatte zintuig: geur speelt een heel belangrijke rol in ons leven, maar dat proces verloopt grotendeels onbewust.

Zo herkennen we direct de geur van onze partner, familieleden en vrienden. Bovendien hebben we een heel sterk geurgeheugen: een studie aan de New Yorkse Rockefeller universiteit liet zien dat ons kortetermijngeheugen voor aroma’s gemiddeld zeven keer krachtiger is dan ons visuele geheugen.

Op de lange termijn is ons reukgeheugen zelfs het scherpst en het meest emotioneel van al onze zintuigen. Daarom roept de geur van dat zoete drankje waarvan je vroeger per ongeluk een keer heel dronken werd jaren later nog altijd walging op.

Van Andy Warhol is bekend dat hij zijn geurgeheugen bewust inzette door om de paar maanden van parfum te wisselen. Zo kon hij later makkelijk naar die periode terugkeren door gewoon even datzelfde luchtje te gebruiken.

Elke ruimte in huis heeft een emotionele functie en dat gevoel kun je versterken met geuren. Onderstaande functies werden per ruimte het meest genoemd in een onderzoek onder 200 deelnemers.

Van de genoemde geuren is bekend dat ze een bepaalde emotie oproepen. Toch blijft het een kwestie van uitproberen, want als je bijvoorbeeld zoete geuren niet lekker vindt, dan zullen ze een ander effect hebben.

• Hal: uitnodigend. Tonen van ceder, eikenhout en sandelhout werken kalmerend en roepen associaties van luxe op. Hout wordt veel toegepast in hotellobby’s omdat de geur zo’n uitnodigend effect heeft.
• Woonkamer: ontspanning, familie, comfort, knus en saamhorigheid. In de winter roept de geur van een haardvuur direct associaties met gezelligheid op; voor een levendige zomerse sfeer is gemaaid gras heel geschikt. Gebruik hiervoor een etherische olie met galbanum, een van de voornaamste bestanddelen die vrijkomt als gras wordt gemaaid. Vanille en karamel roepen een gevoel van luxe loomheid op en zijn vooral geschikt voor in de avond.
• Keuken: organisatie, productiviteit, familie en overvloed. In de winter passen hier salie, laurier en rozemarijn. In de zomer basilicum, verse tomaten en tijm. Munt en kaneel verhogen de productiviteit en concentratie en doen het ook goed in de werkkamer.
• Badkamer: ontspanning en verjonging. De typische geur die vrijkomt van stoepstenen en aarde tijdens een regenbui na een warme zomerdag heet petrichor. Volgens Australische antropologen hebben we een evolutionaire band met deze geur omdat die de eerste regen van de zomer aanduidde en het vooruitzicht van groei van de gewassen. Er zijn parfums verkrijgbaar die petrichor bevatten.
• Slaapkamer: romantiek, comfort, ontspanning, liefde en privacy. De geur van gewassen linnengoed (vooral met citrusfruit) associëren we met schoon en nodigt uit om in bed te kruipen. Vanille en karamel zorgen voor een meer romantische sfeer.

Russell Jones is oprichter van Sensory Experiences, een designbureau dat alle zintuigen inzet bij de inrichting van winkels en bij evenementen. In het boek Waarom witte wijn beter smaakt wanneer je naar Blondie luistert. En andere ingrijpende inzichten combineert hij wetenschappelijke inzichten met zijn jarenlange expertise (Fontaine, € 20).