Raynor Winn: ‘Het draait alleen om het nu’

Inzicht 1: Met echt praten houd je je relatie goed

Raynor Winn: ‘Moth was 20, ik 18 toen we elkaar leerden kennen. Ik zag hem staan: een jongen in een wit T-shirt en met knalblauwe ogen, die een Mars in zijn thee doopte. Dat is mijn man, dacht ik meteen.

Toen we elkaar weken later pas voor het eerst spraken, was het alsof ik hem al mijn hele leven kende; we konden alles met elkaar delen. Onze relatie werd het fundament van ons bestaan en is dat altijd gebleven.

Dit hield ons ook overeind toen we in 2013 ineens alles kwijtraakten. We hadden geïnvesteerd in het bedrijf van een vriend die we al heel lang kenden. Maar toen zijn bedrijf in de financiële problemen kwam, legde hij een claim bij ons neer.

Vanwege een procedurefout verloren we de rechtszaak. We raakten onze boerderij in Wales kwijt en, omdat we daar een bed & breakfast runden, ook onze bron van inkomsten. Van de ene op de andere dag waren we berooid en dakloos.

Veel relaties zouden zijn bezweken onder de stress en de druk, of het elkaar verwijten maken – vooral dat is funest. Ook wij zaten aanvankelijk ieder erg in ons eigen hoofd en gedachten.

Maar toen Moth, in de week dat we de rechtszaak verloren, ook nog te horen kreeg dat hij de terminale hersenziekte corticobasale degeneratie heeft, realiseerde ik me dat niets van wat ik op het punt stond te verliezen zo erg was als hem kwijtraken. Onze verbintenis, die altijd zo belangrijk voor ons was, moesten we zien te bewaren.

Ik heb veel relaties van vrienden zien stranden doordat ze zich niet meer verdiepten in hun partner. De gesprekken gaan vooral over praktische zaken – de kinderen, en of de hond wel eten heeft gekregen. Maar je moet écht met elkaar blijven praten.

Als je het niet meer hebt over wat je voelt en waarom, raak je elkaar langzaam kwijt. Intieme gesprekken blijven voeren is volgens mij de manier om een lange relatie goed te houden.’

Inzicht 2: We zijn kwetsbaarder én sterker dan we denken

Raynor Winn: ‘Bij ons op het platteland waren er geen daklozen. Ik had ook nooit gedacht dat wij dat zouden worden. Toen dat toch gebeurde, besloten we het South West Coast Path te gaan lopen; na de paar maanden die het zou duren, zouden we wel verder zien. Met een rugzak en een tentje gingen we op weg.

In het begin van onze tocht waren we nog open over onze situatie; als iemand onderweg vroeg hoe het kwam dat we zo veel tijd hadden, vertelden we dat we geen huis meer hadden.

Ik realiseerde me nog niet dat de meeste mensen denken dat dakloosheid het gevolg is van psychische verwarring, of een alcohol- of drugsverslaving. Ze reageerden heel fysiek: ze deinsden terug, werden duidelijk ongemakkelijk of zelfs bang.

Op een dag stonden we buiten bij een winkel en greep een hond mijn rugzak. De paar munten die ik in mijn hand had – onze laatste – vielen op de grond en rolden naar het afvoerputje, dus ik dook erachteraan.

Een vrouw begon met haar voet in mijn zij te poken: “Sta op, we houden hier niet van dronken sloeries!” Ik vroeg me af tegen wie ze het had – niet tegen mij, toch?

Toen het tot me doordrong dat dat wel het geval was, sloeg mijn zelfbeeld in één klap aan gruzelementen. Deze vrouw, die in ons vorige leven een gast in onze bed & breakfast had kunnen zijn, bejegende me als een bezopen zwerver.

Wie was ik nog? Ik voelde me losgeslagen. De verbinding die ik had gevoeld met ons thuis, onze grond, de wereld, met mezelf, was weg. Het was mijn absolute dieptepunt.

Maar hoe langer we wandelden door die strook wildernis – aan de ene kant de normale wereld, aan de andere kant de zee en een eindeloze horizon – hoe sterker ik begon te ervaren dat je als mens ten diepste verbonden bent met de natuur, met alles wat leeft. Die essentie blijft altijd. Dat gevoel bracht me uiteindelijk weer bij mezelf terug.

De afgelopen jaren hebben me geleerd dat we kwetsbaarder zijn dan we beseffen, maar ook dat ik sterker ben en meer uithoudingsvermogen voor het leven heb dan ik ooit had kunnen vermoeden. Sinds onze tocht voel ik ook geen behoefte meer me te omringen met spullen.

Bij een bescheiden leven voel ik me comfortabeler. Doordat Het zoutpad een succes is geworden, kunnen we de huur van een huis betalen – een mirakel. Lachend voldoe ik de elektriciteitsrekening. Nu ik weet hoe het is om echt helemaal niets meer te hebben, voelt dat als een privilege en een geschenk.’

Inzicht 3: Ik hoef me niet meer te verstoppen

Raynor Winn: ‘In mijn jeugd woonde ik met mijn ouders en flink oudere zus op een boerderij. Ik was veel op mezelf, buiten in de natuur. Andere kinderen ontmoette ik pas op mijn eerste schooldag. Daardoor was ik een extreem verlegen en teruggetrokken meisje.

Als er iemand bij ons over de vloer kwam, verschool ik me achter de bank. Ik was vaak een beetje bang voor mensen. Doordat ik me niet op mijn gemak voelde in groepen en niet wist hoe ik met andere kinderen moest spelen, werd ik een buitenbeentje.

Ik voelde me minder waard. Ook het feit dat bij ons thuis niet werd gesproken over emoties en “oké” ongeveer het grootste compliment was dat je kon krijgen, had me gevormd.

Als tiener had ik twee vriendinnen, maar ik bleef pijnlijk verlegen. Dat veranderde pas toen ik Moth leerde kennen. Vanaf het allereerste moment voelde hij als de vriend die ik nooit had gehad.

Zonder enige reserve praatten we met elkaar over onze gevoelens, onze dromen en hoop, en voor het eerst ervoer ik hoe het was om helemaal mezelf te kunnen en mogen zijn, zonder oordeel. Dat sterkte mijn zelfvertrouwen en hielp me mijn verlegenheid te overwinnen.

Nadat Moth en ik onze wandeltocht hadden voltooid, woonde ik voor het eerst in mijn leven in een dorpje. Maar omdat ik nog voelde hoe we onderweg waren bejegend – als uitschot – voelde ik me niet prettig tussen de mensen. Als het druk was op straat, raakte ik in paniek. Ik trok me steeds meer terug, zoals dat kleine meisje zich ooit achter de bank verstopte.

Moth zag eerder wat er gaande was dan ikzelf. “Je gedraagt je precies zoals toen ik je leerde kennen,” zei hij. Hij vroeg wat ervoor had gezorgd dat ik vroeger uit mijn schulp was gekropen. “Ik ontmoette jou,” antwoordde ik. Hij had me meer zelfvertrouwen gegeven. Maar wat moest ik nu doen? Moth wás er immers al.

Omdat ik merkte dat Moths geheugen hem in de steek begon te laten, besloot ik voor hem op te schrijven wat we hadden meegemaakt. Dat probeerde ik op zo’n manier te doen dat het leek alsof we weer samen op dat pad liepen.

En toen gebeurde er iets wonderlijks: ik voelde opnieuw de innerlijke kracht die ik aan het einde van onze tocht had gevoeld. Zo redde het pad me voor de tweede keer.

Nadat Het zoutpad werd gepubliceerd, moest ik ineens spreken voor volle zalen met honderden of soms zelfs duizenden mensen. Dat vond ik doodeng, maar door die lezingen ontmoette ik wel veel leuke mensen die me vertelden over het diepste punt in hun bestaan.

Dat deed me beseffen dat we allemaal zo onze karaktergebreken en achter-de-bank-momenten hebben. En dat we, als we ons best doen, vrijwel alles kunnen overwinnen.’

Inzicht 4: Geschonden vertrouwen kan helen

Raynor Winn: ‘Het verraad van die vriend, waardoor we ons huis verloren, sloeg een enorm gat in ons vertrouwen. Als je niet eens een goede vriend kunt vertrouwen, wie dan wel? Wantrouwen werd mijn basishouding. Mijn geloof in de goedheid van de mens was weg.

En toen kreeg ik twee jaar geleden ineens via Twitter een berichtje van een man die Het zoutpad had gelezen. Hij woonde in Londen en had een boerderij in Cornwall die er onbeheerd bij stond. Sam vond ons de aangewezen personen om daar te gaan wonen en hem te helpen om die plek om te toveren tot iets moois.

Mijn eerste reactie was: geen sprake van, dit gaat vast heel slecht voor ons aflopen. Maar Sam bleef geduldig bellen om te vragen of we er al over hadden nagedacht.

Na maandenlang twijfelen besloten we de sprong in het diepe te wagen: door het aanbod te aanvaarden, zouden we kunnen terugkeren naar een landelijk leven, en eigenlijk hadden we sowieso al niets meer te verliezen.

Sam bleek een man te zijn die wél trouw is aan zijn woord. Daardoor kreeg ons vertrouwen de kans om stapje voor stapje te herstellen. Of deze wond ooit écht helemaal zal genezen, betwijfel ik – in mijn achterhoofd hoor ik nog altijd dat waarschuwende stemmetje. Maar het is in elk geval een eerste aanzet.’

Inzicht 5: Een kind blijft verlangen naar goedkeuring

Raynor Winn: ‘Een paar jaar geleden werd mijn moeder van 90 getroffen door een zware beroerte, waarna haar lichaam nauwelijks nog functioneerde.

Volgens de arts zou ze na een paar dagen overlijden, maar met een behandeling en sondevoeding konden ze haar leven een paar maanden verlengen. Omdat ik dacht dat ze het liefste met rust gelaten zou willen worden, besloot ik dat ze niet behandeld zou worden.

Tot mijn schrik duurde het nog twee weken voordat ze stierf en de laatste fase was ronduit afschuwelijk. Een paar dagen voor haar dood zei de arts dat ze heel sterk was. Ik werd overspoeld door schuldgevoel: had ze dan misschien nog wél kunnen herstellen? Had ik de verkeerde beslissing genomen? Dat gevoel ben ik nog steeds niet helemaal kwijt.

Wat het afscheid nog moeilijker maakte, is dat mijn moeder en ik een altijd een ingewikkelde verstandhouding hebben gehad. Hoewel ik heel gelukkig ben met Moth, vonden mijn ouders dat ik een verkeerde keuze had gemaakt. Moth was namelijk geen boer en had geen eigen land, iets waar ze veel belang aan hechtten.

Die frictie is altijd op de achtergrond een rol blijven spelen. Als ik erover probeerde te praten, ontkende mijn moeder dat er een probleem was. Maar het wás er, voelbaar en altijd. Ik heb me daardoor erg verscheurd gevoeld. Als kind wil je toch graag de goedkeuring van je ouders, zelfs al ben je volwassen.

Het doet me verdriet dat mijn moeder en ik dit nooit uit de weg hebben kunnen ruimen. Het zou me veel waard zijn als we nog een week, of een dag, met elkaar konden doorbrengen om gesprekken te kunnen voeren die alles in orde zouden hebben gemaakt.’

Inzicht 6: Problemen van vandaag zeggen niks over morgen

Raynor Winn: ‘Angst voor de toekomst hield ons in de greep toen we begonnen met wandelen. Maar gaandeweg veranderde ons besef van tijd. Het draaide alleen nog maar om simpelweg de volgende stap, en de volgende, de ene voet voor de andere.

De toekomst strekte zich niet verder uit dan tot waar we onze tent zouden opzetten. In zo’n meditatieve staat valt er veel emotionele ballast van je af. Het verleden en de toekomst waren niet belangrijk meer; het ging alleen nog om het nu.

Die sterke focus helpt me ook nu nog bij het omgaan met Moths ziekte. Als ik me voortdurend zorgen maak over wat ons nog te wachten staat, beleef ik die verschrikkelijke tijd in feite twee keer. Dus we leven niet in de schaduw van wat komen gaat, maar bij de dag.

Hoewel het met Moth beter gaat dan de artsen hadden voorspeld, is zijn gezondheid het afgelopen jaar wel verslechterd. Onlangs kreeg hij bijvoorbeeld problemen met de motoriek van zijn handen.

Steeds als zich een nieuw symptoom of probleem voordoet, slaan mijn gedachten op hol: hoe snel zal deze achteruitgang gaan? Ik vertel mezelf dan dat dit probleem er nu is, maar dat dit niets zegt over morgen.

Voor mij is dit de enige manier om onze situatie het hoofd te bieden, anders doet het te veel pijn. Sommige mensen denken dat ik in ontkenning verkeer, maar ik weet dondersgoed wat ons wacht. Ik ontken de toekomst niet, ik probeer simpelweg het beste te maken van vandaag.’