Een zenuwbehandeling bij de tandarts, je kind dat voor het eerst op kamp gaat, een belangrijke pitch op het werk: er zijn genoeg onderwerpen om over te piekeren en zelfs ’s nachts wakker van te liggen. Gebeurt dat vaak, dan is dat behoorlijk vermoeiend en gekmakend bovendien.
Toch heeft al dat getob volgens psycholoog en piekerexpert Bart Verkuil ook positieve kanten. ‘Piekeren is evolutionair gezien ontstaan doordat we in groepen in samenleefden,’ vertelt Verkuil, die er al jaren onderzoek naar doet en van wie binnenkort het boek De gelukkige piekeraar verschijnt. ‘Mensen die goed waren in het uitdenken van toekomstscenario’s zagen de mogelijke gevolgen van hun acties voor anderen ook scherper en dat was gunstig voor de overleving van de groep.’
Dat denken in scenario’s zorgt er ook nu nog voor dat we rekening houden met anderen. Gedachten als: als ik die vriend weer afzeg, denkt hij misschien dat ik hem niet belangrijk vind, helpen je om je in te leven in de mogelijke gevoelens en reacties van een ander. Verkuil: ‘Als je niet meer zou piekeren, dan zou je ook een flink deel van je empathisch vermogen kwijtraken. Bovendien is piekeren nuttig als je er acties aan verbindt. De eerste keren dat mijn kind zelf naar zijn nieuwe school fietste, maakte ik me daar zorgen over. Tegelijkertijd kon ik haar daardoor goed voorbereiden en reden we bijvoorbeeld de route van tevoren samen een keertje. Daardoor ging het meteen helemaal goed.’
Richtingaanwijzer
Naast de empathische en praktische voordelen kan piekeren ook de functie van een richtingaanwijzer hebben. ‘Als je regelmatig ergens over piekert, dan heeft dat onderwerp kennelijk een grote waarde voor je,’ vertelt Verkuil. ‘Ik maak me bijvoorbeeld af en toe zorgen om mijn kinderen, omdat ik veel van ze hou. Dan zou ik kunnen denken: ik wil hier helemaal niet over piekeren, ik wil me ontspannen en gelukkig voelen. Maar ik kan ook denken: mijn kinderen zijn heel belangrijk voor me en ik wil een goede vader zijn, dus ik neem het piekeren voor lief.’
Het is volgens Verkuil de trend van deze tijd dat we het liefst altijd gelukkig zijn. ‘Ik wil laten zien dat piekeren bij ons hoort, net zoals we allemaal af en toe somber zijn. Het ene moment pieker je, het volgende moment ben je gelukkig.’
Bevrijd jezelf van oude pijn
- Ontdek hoe oude ervaringen nu nog meespelen in je keuzes en gedrag
- Verwerk je mentale pijn met bewezen effectieve technieken
- Ervaar meer innerlijke rust, zelfvertrouwen en vrijheid
69,-
Leren loslaten
Door het te normaliseren, kunnen we ons gepieker makkelijker accepteren en ook weer loslaten. Verkuil: ‘Maar als het piekeren steeds weer de overhand neemt, is het wel belangrijk om daar iets aan te doen. Chronische piekeraars vinden het vaak lastig dat zij geen controle hebben over bepaalde onderdelen van hun scenario’s – bijvoorbeeld hoe de medeweggebruikers zich zullen gedragen tijdens de fietstocht van onze kinderen. Het piekeren geeft ze het gevoel dat ze er toch iets aan doen, terwijl dat natuurlijk niet zo is.’
Onderzoek laat zien dat verschillende behandelingen en oefeningen kunnen helpen tegen overmatig piekeren, zoals ontspanningsoefeningen of cognitieve gedragstherapie. Hierbij leer je om kritisch naar je gedachten te kijken en ‘niet-helpende gedachten’ om te zetten in ‘helpende gedachten’. Welke aanpak werkt, verschilt per persoon. Het beste is om verschillende methoden en oefeningen uit te proberen. Voeg de oefeningen die goed werken toe aan je ‘persoonlijke gereedschapskist’ en pas ze dagelijks toe. Op die manier maak je je de methode echt eigen.
Bart Verkuil is behandelend psycholoog en universitair hoofddocent klinische psychologie aan de Universiteit Leiden.
De gelukkige piekeraar van Bart Verkuil is verkrijgbaar bij Ambo Anthos Uitgevers.
Hieronder vind je twee oefeningen uit de online training ‘Stoppen met piekeren’, voor iedereen die merkt dat het gepieker te veel de overhand neemt.
1. Dit is goed aan mij
Voor chronische piekeraars is het goed om te leren dat je kunt spelen met je gedachten. Je bent dus niet overgeleverd aan negatieve piekergedachten. Het is prettig om deze oefening te doen als je bijvoorbeeld merkt dat je al een uur aan het piekeren bent.
Vul hieronder in welke vaardigheid of eigenschap je goed vindt aan jezelf. Dat kan van alles zijn, bijvoorbeeld dat je een goede vriend of vriendin bent of dat je goed weet om te gaan met de mensen met wie je samenwerkt.
Zeg nu in een rustig tempo 15 keer in gedachten of hardop: ‘Ik ben een goede ……. en daar ben ik trots op’ of: ‘Ik kan goed ……. en daar ben ik trots op.’
2. Realistische denkbeelden
Deze oefening helpt je om je piekergedachten kritisch te toetsen. In hoeverre zijn ze eigenlijk waar? Hoe groot is de kans dat ze echt uitkomen? Bedenk daarvoor eerst een rampscenario en vervolgens het best denkbare scenario. Daarna maak je de stap naar realistische denkbeelden.
Beschrijf hieronder je allerergste scenario. Overdrijven mag. Beschrijf zo veel mogelijk details.
Bijvoorbeeld: ‘Ik kom nooit meer een leuke partner tegen. Ik zal altijd alleen blijven en uiteindelijk eenzaam wegkwijnen. Als ik al iemand ontmoet die ik leuk vind, zal die me stom vinden en uitlachen. Ik zal de rest van mijn leven doodongelukkig blijven.’
Het allerergste scenario: …
Positief denkbeeld: wat is het beste dat kan gebeuren?
Schrijf nu hieronder je allermooiste scenario. Dit scenario kan plaatsvinden in het heden of in de toekomst. Je mag weer overdrijven.
Bijvoorbeeld: ‘Ik kom morgen mijn ideale partner tegen. Hij/zij is waanzinnig knap en als ik laat merken dat ik hem/haar leuk vind, dan begint hij/zij helemaal te stralen. Mijn nieuwe partner blijft mijn hele leven trouw aan mijn zijde en blijft me altijd mooi, boeiend en lief vinden.’
Het allermooiste scenario: …
Maak er nu een realistisch denkbeeld van: beschrijf een scenario dat het midden houdt tussen het rampverhaal en de ideale versie.
Bijvoorbeeld: ‘Er is altijd een kans om een leuke partner tegen te komen. Hij/zij zal leuke en minder leuke kanten aan me ontdekken, net als andersom. Er is nooit een garantie dat ik voor altijd een leuke partner zal hebben, daarom doe ik er goed aan om ook andere manieren te vinden om mijn leven de moeite waard te laten zijn.’
Het realistische scenario: …
