Meestal gaat dit onopzettelijk: je loopt als vanzelf naast elkaar in de pas, op het werk neem je de gebaren van je chef over, het kleine meisje kopieert haar moeder. Als iemand dit opzettelijk doet, kan dat behoorlijk ergerlijk zijn, zoals de meneer in Charlie-Chaplin-outfit die voor een terras de loopjes van voorbijgangers imiteert.
In wezen is spiegelen een kwestie van aandacht. Als je je op andere mensen concentreert, maak je je onwillekeurig aan hen gelijk. Je neemt hun bewegingsritme over en bootst ze ook op andere manieren in jezelf na. En als we naar andere mensen luisteren, praten we ze na zonder de woorden echt uit te spreken. Op apparatuur die spierspanning meet (EMG), kun je zelfs zien dat de spieren die zijn betrokken bij het spreken, enigszins worden geactiveerd.
Willoos nadoen
Dit verschijnsel zie je terug bij een school vissen of een zwerm vogels: in een groep gedragen deze dieren zich als één enkel organisme, zonder dat de vissen tegen elkaar opbotsen of geblutste vogels naar beneden dwarrelen. Mensen kunnen dit gedrag gedeeltelijk ‘uitzetten’, tenzij ze een forse hersenbeschadiging hebben opgelopen, die ze ertoe veroordeelt iedere passant willoos na te doen (echopraxia) en na te praten (echolalie).
Als je intens op iemand let, wordt het spiegelen sterker. Wanneer ik mij in de aanblik van mijn geliefde verlies, pleeg ik als vanzelf onderdelen van haar houding en bewegingen over te nemen. Daarnaast zijn vooral emoties en toestanden als slaperigheid en opwinding besmettelijk. Kennelijk beïnvloeden andermans gelaatsuitdrukkingen, ademhaling, stemklank, spreek- en bewegingstempo, en algemene spierspanning je meer dan je beseft.
Gapen is aanstekelijk
Zo zijn er verschijnselen als massahysterie en paniekzaaiers, hangt een psychotherapeut na vier depressieve cliënten als een dweil in zijn stoel, en kunnen gapen, krabben en grote onrust uiterst aanstekelijk zijn. Probeer het zelf maar eens uit.
Het is bekend dat het delen van een emotie, mensen samenbrengt. Dit geldt ook voor gedeelde bewegingen en houdingen en voor samen zingen en teksten scanderen. Het is de diepere achtergrond van exerceren, samenzang en spreekkoren. Door andermans gedrag na te doen, kun je onopvallend aangeven dat je bij die ander betrokken bent, terwijl je bij jezelf kunt nagaan hoe die ander zich moet voelen.
2 spiegelopdrachtjes om zelf uit te proberen:
1. Als je tegenover iemand zit die met zijn hand z’n kin ondersteunt, neem dan dezelfde houding aan. Hoe reageert de ander daarop?
2. Hoe werkt het om welbewust een andere houding aan te nemen: ga bijvoorbeeld eens met je armen over elkaar staan en kijk of het aanstekelijk werkt.
Forum Spiegelen
‘Tijdens een lastig gesprek met mijn werkgever nam ik bewust een andere houding aan om gelijk te krijgen’, vertelt Maria op de site. Helpt dat?
2 opdrachten voor je verder leest
Kijk voor je! Het volgende deel van de minicursus lichaamstaal gaat over ‘Aankijken en blikrichting’. Nu alvast twee opdrachten.
1. Wat gebeurt er als je in een ruimte bent met mensen die je niet echt kent, zoals in een lift of het openbaar vervoer, en een van hen welbewust aankijkt? Hoe voelt dit en wat voor effect heeft dat op die ander?
2. probeer in een drukke straat of in een drukke stationshal in een redelijk tempo in een rechte lijn te lopen, terwijl je je blik steeds fixeert op de grond twee meter verderop. Lukt dit? En wat gebeurt er?
